Araç tutması tedavi ediliyor

5 Mart 2008 17:02 tsi
Araba veya gemi yada uçak tutması hemen hemen hepimizin yaşamımızda birkaç kez yaşadığımız tatsız bir duygu.

Yabancıların ’motion sickness disease’ dedikleri bu hastalık nedir? Nasıl oluşur? Bu rahatsızlıktan korunmanın yolları nelerdir? Teşhis nasıl konuluyor ? Tedavisi Nasıl Yapılıyor. İşte her yönüyle araç tutması…

İnsanoğlunun denge sistemi gerçek bir doğa mucizesidir. İnsanoğlunun uzaydaki yerini koordinatlarıyla noktasal belirleyip vücudun istenmeyen duruma düşmesini engellemek için düzenlenmiş bir mühendislik harikasıdır.

Bu sistemin orkestra şefliğini beyincik üstlenmiştir.Bir çok olayı da otomatik pilota bağlamıştır.Beyincik kontrolü elinde tutabilmek için ihtiyacı olan bilgileri üç çevre organdan toplar.Bunlar gözden gelen bilgiler, ayak tabanındaki sinir uçlarından gelen bilgiler ve iç kulaktaki salyangozun komşusu olan vestibül denilen yarım daire kanallarından gelen bilgilerdir.

Tabii ki bu bilgiler arasında en değerlileri 24 saat çalışan iç kulaktan gelenlerdir.Uyku sırasında bile iç kulak sadık bir bekçi gibi beyini uyandırmadan tehlikeleri takip eder ve tehlike anında beyine alarm vererek bizi uyandırır.

Denge konusunda en önemli göreve sahip olan vestibül uzaydaki üç düzlemden gelen bilgileri değerlendiren üç yarım daire kanalından oluşmuştur. Yarım daire kanallarının içinde endolenf ve perilenf denilen sıvılar vardır. Bu bölgelerdeki denge duyusunu sinir uçları, bunların üzerindeki bir jel ve jelin içinde uzaydaki hareketlere göre yer değiştiren kristaller (otolitler) vardır.

İÇ KULAKTAKİ DENGE

Dalgalı bir denizde sallanan savaş gemisinden atılan topun hedefini bulmasını sağlayan jiroskop gibi her iki kulaktan gelen bilgiler kafamızın ve vücudumuzun hep dengeli hareket etmesini sağlar. Araç tutması dediğimiz durum işte iç kulaktaki bu denge organının hassasiyeti ile ilgilidir.

Vücut dengesi beş temel sistem tarafından sağlanmaktadır.

İç kulaktaki labirenter sistem; Vücudun uzaydaki konumunu , vücut hareketinin aşağı-yukarı,ileri-geri planda olduğunu belirler.

Gözler; vücudun çevre ile uyumunu kontrol eder.

Eklem ve omurgada bulunan basınç reseptörleri; dokunma ile ilgili bilgileri ve vücudumuzun hangi kısmının yere değdiğini bildirir.

Kaslarda ve boyundaki algılama resptörleri; vücudun hangi parçasının hareket ettiğini gösterir.

Merkezi sinir sistemi; yukarda saydığımız 4 sistemden gelen bilgileri toplar , değerlendirir ve bunlar arasındaki koordinasyonu sağlar.

ZIT MESAJLAR

Taşıt tutmasının bulguları ve baş dönmesi, merkezi sinir sistemine diğer dört sistemden birbirine zıt mesajlar geldiğinde ortaya çıkmaktadır.Örnek olarak bir arabanın arka koltuğunda kitap okuyan biri veya uçak seyahati sırasında bir hava boşluğuna girildiğinde iç kulak ve deri reseptörleri yolculuğun hareketini algılayacak, ancak gözler sadece kitabı veya uçağın içini gördüğünden beyin birbiriyle uyuşmayan mesajlar alacak ve bu nedenle baş dönmesi oluşacaktır ki işte taşıt tutması dediğimiz olay da budur.

Hareket hastalığının belirtileri fizyolojik bir bozukluktan meydana gelmediğinden yolculuklarda araç tutması şikayetleri olursa bir takım önlemlerle rahat etmek mümkündür.

ARAÇ TUTMASINA KARŞI NE YAPILABİLİR?

1. Ani pozisyon değişikliklerinden, aşırı kafa hareketlerinden kaçının. Örnek olarak yatar durumdan aniden ayağa kalkmayın veya bir taraftan diğerine ani olarak dönmeyin.

2. Mümkünse vücudunuzun hareketinin iç kulağınız ve gözleriniz tarafından aynı şekilde algılanabileceği bir yerde oturun. Örnek olarak arabanın ön tarafında oturarak uzak mesafelere bakmaya çalışın veya gemi güvertesine çıkıp ufka bakabilirsiniz,uçakta ise en iyisi cam kenarına oturup dışarıyı seyretmektir,

3. Araba veya toplu taşıma araçlarında kitap okumayın veya zıt yöndeki koltuklara oturmayın,

4. Yolculuğa çıkmadan veya yolculuk sırasında keskin kokulardan, baharatlı ve yağlı yiyeceklerden uzak durun,

5. Doktorunuzun tavsiye ettiği ilaçlardan birini yolculuğunuzdan önce mutlaka alın, bu tür ilaçlar hap ,fitil ve bazıları kulak arkasına yapıştırılabilen bantlar şeklindedir.

6. Sigara,kahve ve tuz gibi dolaşımı bozacak ürünlerinin kullanımını azaltın,

7. Baş dönmenize neden olan stresden, sinirlilikten uzak durun,

8. Baş dönmeniz olduğunda motosiklet ve araba kullanmaktan veya merdiven tırmanmak gibi zarar verebilecek aktivitelerden uzak durun.

TANISI

Baş dönmesi ve araç tutması olaylarının büyük bir kısmı hafif seyreder ve kendi kendine düzelir. Ancak gittikçe artan şikayetler varsa yada süre uzamışsa bir Kulak Burun Boğaz Hastalıkları uzmanına görünmek ,tanının doğru olarak konması ve tedavinin düzenlenmesi açısından önemlidir.

Tanı için sinir sistemiyle ilgili bazı testler yapılmaktadır. İç kulak hem işitme hem de dengeyle ilgili olduğu için dengedeki bir bozulma sonrası işitme testi (odiogram)de istenir. Bazı durumlarda kafa röntgeni, tomografisi veya manyetik rezonans ile görüntülenmesi veya iç kulağı sıcak ve soğuk hava ile uyarıp sonar da göz hareketlerini izleyerek yapılan bir test (elektronistagmografi - ENG) istenebilir.

TEDAVİSİ

Bu hastalık geçici olup önemli sonuçlara yol açmaz. Ancak kişiyi gerçekten çok rahatsız eden ve kısıtlayan bir durumdur. Bu rahatsızlığın tedavisinde vestibüler rehabilitasyon ve posturografi'den yararlanılmaktadır.

Posturografi, Komputerize dinamik posturografi (CDP), çeşitli uyaranların denge merkezine yaptığı etkiyi ve bu uyaranlarla dengenin sağlanması arasındaki ilişkiyi ortaya koyar.

CDP, bilgisayar ile kontrol edilen ve hastanın üzerine bastığı hareketli bir platform ile hastanın arkasını tamamıyla kaplayan hareketli ve hastanın bütün görme alanını dolduran bir geri plan platformundan yapılmıştır. Ayakların dayandığı platform ve hastanın arka tarafındaki platformun her ikisi de istenilen ölçüde eğilme hareketleri yapabilir.

Klinik olarak CDP iki şekilde yapılır:

Birinci grup testlerde platform hareketli olup hastada nörolojik, ortopedik bir hastalık olup olmadığı ya da bu hastalıkların hastanın dengesine etkileri değerlendirilmiş olur.
İkinci grup 6 testten oluşur. İlk 3 ünde platform sabit son üçünde ise hareketlidir.Bunların sonucunda ise hastada denge sistemiyle ilgili sorunların olup olmadığı araştırılır.

Yazan : Op.Dr.Melih ÖMÜR (MEDİ KBB Merkezi)
 
Sağlığın sesi

Bu haber 15,086 defa okundu.