ABD’nin Başkanı olmak?

1 Şubat 2008 14:43 tsi
İyibilgi yayın hayatına başladığından beri diğer ülkelerdeki seçimleri de yakından izledi. Son ABD seçimlerinde haber sitemiz, seçim sonuçlarını yüzde 99 doğrulukla tahmin etti. Bu sefer de ABD seçimlerinde, yoğun bilgiyle desteklenmiş haberler hazırlaya

Amerikalıların seçim sistemleri biraz karışık. Basite indirgeyerek adım adım aktaralım.

1) ABD bu sene yeni Başkan’ını seçecek. 2) Kimlerin başkanlık için yarışacağının belli olması için, partilerin adaylarını belirlemesi gerekiyor. 3) Şimdi ABD’de yapılan bu. Yani partiler adaylarını belirliyor. 4) Her partinin birden çok adayı var.  5) Her partinin adayları eyaletlerde kendi partisinden adaylarla yarışıyor. 6) ABD’de iki ana parti var. Biri “Cumhuriyetçiler”, biri “Demokratlar”. Ama şu an birbirleri ile değil, kendi partileri içinde yarışıyorlar.

7) Bu yarış eyalet eyalet yapılıyor. Her eyalet belli sayıda delegeye sahip. Eyalet seçimini kazanan aday bu delegeleri kazanıyor. 8) Eyalet ön seçimleri bittikten sonra büyük bir kongre de herkes kazandığı delegelerle büyük seçime giriyor. Kimin delegesi çoksa, partinin başkan adayı o oluyor. Hepsi bu. Ardından “Başkanlık seçimleri” yaşanıyor.

Ancak burada önemli bir noktayı belirtelim. Bazı eyaletlerde seçim yapılmıyor. Eyalette bulunan parti üyeleri bir araya gelip, kendi istedikleri adayı destekleyen delegeleri yetkilendiriyorlar. Bu yönteme “caucus” adı veriliyor. Bunun detayları ve süresi oldukça karışık. Bu yüzden hiç değinmiyoruz.

Özetlersek; bir eyalette parti üyeleri, adaylara ya bizzat oy veriyorlar ve delegeler oluşuyor veya delegelere “şu adayı seç” diye bir anlamda yetki veriyorlar. Örneklersek; Güney Caroline ön seçimi bitti. Demokrat partili adaylar bu eyalette 45 delege için yarıştılar. Seçimi Obama kazandı ve aldığı oy oranına göre bu delegelerden 25’ini, Clinton ise 12 tanesini kazandı. Geri kalan 8 ise bir başka adaya gitti. Yani bu eyaletten Obama avantajlı çıktı.

Kaç kaç?

Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığı için yarışacak politikacıların seçimi için artık ön seçimler yapılıyor. Bir çok eyalette yukarıda belirtiğimiz yöntemlerle bu ön seçimler yapıldı ve adaylar delegelerini kazandı.

Şu an için Demokrat Parti’nin önde giden iki adayından Hillary Clinton’un  232, Barack Obama’nın ise 158 kazanılmış delegesi bulunuyor. (Yarıştan çekilen John Edwards’ın ise 62 delegesi vardı. Hala var ama bunlar oylarını kime kaydıracaklar henüz belli değil.)

Şu an durum Clinton lehine gibi gözükse de daha çok uzun bir yok var. İki adaydan biri 2025 rakamına ulaşana kadar da çekişme sürecek.

Cumhuriyetçilerde ise durum şöyle; John McCain 97 delege ile önde gidiyor. Ardından 74 delege ile Mitt Romney takip ediyor. 3’üncü sırada ise Mike Huckabee 29 delege ile geliyor. Ama Cumhuriyetçiler de henüz yolun başında. Orada “kazandıracak” rakam; 1191.

Cumhuriyetçilerin başka adayları da var ama şimdiden oyundan düştüklerini söylemek yanlış olmaz. Örneğin New York’un 11 Eylül olayı ile efsaneleşen belediye başkanı Rudy Giuiliani yarıştan çekildi. Zaten sadece iki delegesi vardı.

“Süper Salı!”

Günlük basından da izlediğiniz gibi ABD Başkanlık önseçimleri için en kritik gün önümüzdeki 5 Şubat. Gerçi günlük basın daha kaç eyalette seçim olacağı konusunda bile anlaşamadı ama biz söyleyelim.

Yazıldığı gibi 20, 22 veya “20’den fazla” eyalette değil, 24 eyalette yapılıyor. Eyaletlerin listesini ve kaçar delege çıkardıklarını aşağıda izleyeceksiniz ama şu bilgiyi verelim. Listede 22 eyalet var! Bakalım meslektaşlarımız eksik kalan o iki “seçim bölgesi”ni bulabilecek mi? (Tabii iyibilgi okurları “ABD Seçimleri’08” yazı dizimiz içinde bunları öğrenecekler.)

İşte süper Salı günü (Demokratlar) seçimlerin yapılacağı eyaletler ve çıkaracakları delege sayıları bunlar; Alabama  (60), Alaska (18), Arizona (67), Arkansas  (47), California  (441), Colorado (71), Connecticut (60), Delaware  (23), Georgia (103), Idaho (23), Illinois (185), Kansas (41), Massachusetts (121), Minnesota (88), Missouri (88), New Jersey (127), New Mexico (38), New York (281), North Dakota (21), Oklahoma (47), Tennessee (85), Utah  (29).  

Cumhuriyetçilerin ise; Alabama (48), Alaska (29), Arizona (53), Arkansas (34), California (173), Colorado (46), Connecticut (30), Delaware (18), Georgia (72), Illinois (70), Massachusetts (43), Minnesota (41), Missouri (58), Montana (25), New Jersey  (52), New York  (101), North Dakota (26), Oklahoma (41) Tennessee (55), Utah (36), West Virginia (30).  

Rakamlardan anlaşılacağı üzere özellikle Demokratlar’ın adayları için bu tarih bir tür ölüm-kalım günü. Zaten Amerikan siyasitinde 5 Şubat’a verilen bir başka isim de “Kader Salısı”. Eyaletlerin sayısının fazla olmasından başka, çok sayıda delege çıkaracak eyaletler de bu 5 Şubat havzunun içinde.

Hele bunların içinde bulunan; California, İllionis, Massachussets, New Jersey, New York, Georgia eyaletleri inanılmaz sayıda delege çıkarıyor. Hatta denebilir ki bu eyatleri çoğunlukla alan aday başkanlık yolunu da yarılayabilir.

Zira sadece bu eyaletler toplamda 1258 delege çıkarıyorlar ki yolun yarısı demek. Demek ama hiçbir adayın bu delegelerin tamamını kazanması mümkün olmadığı gibi, tek bir eyaletin tüm delegelerini alması bile hayli zor.

441 kaç parça?

Küçük bir demo yapalım. Hatta seçim sonuçlarına ilişkin bir de ipucu verelim. Bu eyaletler içinde en çok delege sayısına sahip eyalet California. Demokrat seçimlerinde bu eyalette anketlere göre Hillary Clinton açık ara diyebileceğimiz bir oranla önde gidiyor. (Clinton %47, Obama %35)

Bu oranlara göre beklenen 441 delegenin yüzde 47’sini Clinton’un, 35’ini de Obama’nın alması. Bu durumda 441 rakamı blok olarak bir adaya gitmediği gibi, Bu rakamlar da Amerikan seçim sisteminin detayları yüzünden eksik.

Yine son derece karmaşık sisteme hiç bulaşmadan söyleyelim, bu 441 rakamının ancak belli bir oranı parti seçmenlerinin direkt oylarıyla belirlenmiş olacak. Buna ek olarak örneğin seçimlerden çekilmiş John Edwards’ın (ankete göre) %10’luk oy oranı nasıl dağılacak hiç belli değil.

Cumhuriyetçilerin California seçimlerinde ise bambaşka bir seçim sistemi ve delege sayısı var. Bu nedenle ABD politik uzmanları da seçim sonuçlarının ne olacağına ilişkin öngörülerde bulunmaktan kaçıyorlar. Ancak iyibilgi olarak sunduğumuz bu giriş bilgilerinden sonra ABD seçimlerinin olası tahminlerini ve gelişmelerini, elbette siyasi ayak oyunlarını da işin içine katarak sunacağız.

Pazartesi: Cumhuriyetçiler kazansın diye mi Demokrat adaylar bir kadın ve bir zenci oldu?

Bu haber 4,036 defa okundu.