Türkiye Orta Asya'da Rusya'ya rakip olabilir mi?

15 Aralık 2007 00:52 tsi
Rusya Başbakanı Viktor Zubkov, Aşkabat'ta yapılan Bağımsız Devletler Topluluğu Hükümet Başkanları Zirvesine katılımını daha tamamlamadan, öte yandan Başbakan Birinci Yardımcısı Sergey İvanov konuksever Özbekistan başkentinden ayrılmadan, Cumhurbaşkanı Ab

Aleksandr Bakustin
www.gazeta.uz

Orta Asya, Rusya ile Türkiye'nin siyasi ve ekonomik gücü açısından yeniden rekabet arenasına dönüşmektedir. Rusya Başbakanı Viktor Zubkov, Aşkabat'ta yapılan Bağımsız Devletler Topluluğu Hükümet Başkanları Zirvesine katılımını daha tamamlamadan, öte yandan Başbakan Birinci Yardımcısı Sergey İvanov konuksever Özbekistan başkentinden ayrılmadan, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül başkanlığındaki bir heyet de Aşkabat'ı ziyaret etti. Bu hiç de boşuna değildir.

Aşkabat, Türkiye Cumhurbaşkanının Orta Asya gezisi kapsamında ziyaret ettiği ilk başkenttir. Buna Astana, belki de "dostane olmayan" Taşkent de eklenebilir. Türkiye Cumhurbaşkanının bu ziyaretinin sembolik olan yönü, bu ziyaretin görevine başlamasının 100. gününe denk gelmesidir.

Gül, Cumhurbaşkanı olarak göreve başlamasının ardından Orta Asya yönü başta olmak üzere inanılmaz etkin bir dış politika sergilemektedir. Bu ziyaret, bir Türk Cumhurbaşkanının uzun yıllardan beri Orta Asya'ya yaptığı ilk ziyaret sayılır. Türkiye'nin Gül'den önceki 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, görevde olduğu yedi yıllık (2000-2007) süre içerisinde Türk Cumhuriyetlerine bir kez bile olsa resmi ziyarette bulunmadı. Sadece, 2001 yılında İstanbul'da yapılan Türkçe Konuşan Ülkeler Zirvesine katıldı.

Sonuçta bu durum, 90'lı yılların başında hızlı gelişerek başlayan daha sonra da gerileme sürecine giren Türkiye-Türk Cumhuriyetleri ilişkilerini etkiledi. Bu, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Türkiye'nin Orta Asya'da lider olmak gibi ciddi jeopolitik isteklerinden kaynaklanmıştır. Ancak Türkiye olarak yeni "büyük ağabey"in ortaya çıkması yeni bağımsız Orta Asya Cumhuriyetlerinin planlarında yer almıyordu.

Kuşkusuz, Türkiye ve Türkmenistan'ın yeni Cumhurbaşkanları Abdullah Gül ve Şubat 2007'de Cumhurbaşkanlığı görevine başlayan Gurbanguli Berdimuhammedov arasındaki görüşme 21. yüzyılda Türkiye ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ilişkilerin gelişmesi açısından başlangıç noktası olabilir.

Türkmenistan'ın Daşoğuz şehrinde Türk Çalık Grubu tarafından yapım çalışmaları tamamlanan yeni elektrik santralinin açılış töreninde konuşan Türk Cumhurbaşkanı, Türkmenistan'da bulunmaktan çok memnun olduğunu ifade ederek, "Türk ve Türkmenler aynı halktır. Biz aynı dili konuşuyoruz. Bizim köklerimiz aynıdır. Aynı dini paylaşıyoruz" dedi.

Ziyaretteki en önemli gelişme, en kısa süre içerisinde her düzeyde mevcut sorunları çözüme kavuşturacak, enerji, kültür ve eğitim başta olmak üzere çeşitli alanlarda işbirliğini geliştirecek Türk-Türkmen hükümetler arası komisyonun oluşturulmasına ilişkin anlaşmanın imzalanması olmuştur. Gül'e aralarında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik, Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan'ın da bulunduğu kalabalık bir heyet eşlik etti.

Bilindiği gibi, Niyazov dönemindeki son yedi yıl içerisinde eğitim alanı başta olmak üzere Türk-Türkmen ilişkileri hiç de iyi bir dönem yaşamadı: Çok sayıda Türk okulu ve lisesi kapatıldı, Türk öğretmenler ise Pantürkizm düşüncelerini empoze etmeye çalıştığı için sınır dışı edildi. Bugün Türkmenistan'da sadece 20 Türk lisesi ile bir üniversite faaliyet göstermektedir. Buna rağmen iki ülke Cumhurbaşkanları arasında gerçekleşen görüşmelerde enerji kaynaklarının üretimi ve taşınması başta olmak üzere ekonomik işbirliğinin geliştirilmesi konuları öncelikli olarak değerlendirildi. Türkiye uzun yıllardan beri Türkmen doğalgazının İran üzerinden taşınması ve daha sonra Avrupa ülkelerine satılması konusunda müzakere başlatmaya çaba gösteriyor. Ancak 1999 yılından itibaren Türkmenistan'ın eski Cumhurbaşkanı Saparmurat Niyazov'un Ankara'nın bu planının ülke çıkarlarına uymadığı görüşüne varmasıyla bu konudaki müzakereler durdurulmuştu. Bu yüzden açıkça görülüyor ki Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, yılda 16 milyar metreküp doğalgaz ulaştırma kapasitesine sahip Türkmenistan-İran-Türkiye doğalgaz boru hattının yapımıyla ilgili projenin yeniden canlandırılması ve hayata geçirilmesine ilişkin müzakerelerin başlatılması için Aşkabat'a geldi. Devlet başkanlarının görüşmesinde gündemdeki diğer konu ise Rusya tarafından desteklenen, ancak bazı anlaşmazlıklar yüzünden sürekli ertelenen Hazar Kıyısı Doğalgaz Boru Hattı projesiyle ilgili olan Türkmenistan'ın politikasıdır.

Türk Cumhurbaşkanının Türkmenistan ziyareti ticari ilişkilerin gelişmesi açısından da çok önemlidir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2007 yılında 1.1 milyar doları geçmiş, 1991-2006 yılları arasında Türkmenistan ekonomisine yönlendirilen Türk yatırım hacmi altı milyar dolara ulaşmıştır. Türkmenistan'da 428'den fazla Türk şirketi faaliyet göstermektedir. Ülkedeki inşaat sektöründeki çalışmaların yüzde 90'ı Türk firmalarınca yürütülmektedir.

Ancak Türkiye'nin bölgede Rusya gibi ciddi bir rakibi bulunuyor. Rusya tarafından Özbekistan'ın Buhara vilayetinde Hauzak doğalgaz projesinin hayata geçirilmesi, Orta Asya'daki önemli siyasi ve ekonomik gelişmelerden biri oldu. Bu yüzden bölgedeki Türk Cumhuriyetlerini kendi yönlerine çevirmek için Türk yöneticilerinin kafalarını yormaları gerekecektir.

11 Aralık 2007

 (basın yayın enformasyon)

Bu haber 545 defa okundu.