Yeni yönetmelik: Beşeri Tıbbi Ürünlerin Klinik Araştırmaları Hakkında Yönetmelik

6 Aralık 2007 16:11 tsi

Sağlık Bakanlığından:

Beşeri Tıbbi Ürünlerin Klinik Araştırmaları Hakkında Yönetmelik

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç
MADDE 1- (1) Bu Yönetmeliğin amacı; biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlik çalışmaları da dahil olmak üzere, ruhsatlı/izinli veya ruhsatsız/izinsiz olan beşeri tıbbi ürünlerin İyi Klinik Uygulamaları çerçevesinde, gönüllü insanlara uygulanması suretiyle gerçekleştirilecek klinik araştırma ve çalışmaların tasarımı, yürütülmesi, kayıtlarının tutulması, rapor edilmesi, geçerliliği ve sair hususlarda bilimsel ve etik standartların sağlanmasına, gönüllülerin korunmasına dair usul ve esasları belirlemektir.

Kapsam
MADDE 2- (1) Bu Yönetmelik, biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlik çalışmaları dahil olmak üzere, beşeri tıbbi ürünlerin klinik araştırmalarını, araştırma yerlerini ve bu çalışmaları ve araştırmaları gerçekleştirecek gerçek ve/veya tüzel kişileri kapsar.

(2) Ancak, ürün/ürünlerin, ruhsatında belirtilen kurallara uygun reçetelenmesi ile yürütülen, çalışmaya hasta alımının terapötik stratejisi özellikle önceden belirlenmiş bir araştırma protokolüne göre olmayan, ancak ürünün mevcut reçetelendirilmesi, hastanın çalışmada yer alması kararından açık bir biçimde ayrı olan, hastaya ek tanı veya izleme prosedürlerinin uygulanmadığı ve toplanan verilerin analizi için epidemiyolojik yöntemlerin kullanıldığı  girişimsel olmayan çalışmalar ile Türkiye’deki mevcut tıbbi ürünlerle tedavisi başarısız olmuş, ciddi olarak hayatı tehdit edici bir hastalığı olan ve bu konuda düzenlenmiş klinik araştırmalara ulaşım şansı olmayan hastalara, Türkiye’de ruhsatlı olmayan, diğer ülkelerde ruhsatlı olan veya olmayan tıbbi ürünün, o tıbbi ürünü geliştiren firma tarafından insani gerekçelerle ücretsiz temin edilmesini sağlayan insani amaçlı ilaca erken erişim programı bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır.

Dayanak
MADDE  3- (1) Bu Yönetmelik, 07/05/1987 tarihli ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun 3 üncü maddesinin (k) bendine, 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin üçüncü fıkrasına, 13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı  Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamesinin 43 üncü maddesine dayanılarak;
(2) Avrupa Birliğinin Beşeri Tıbbi Ürünler ile ilgili mevzuatına uyum sağlanması amacıyla, beşeri tıbbi ürünlerin klinik araştırmalarının yürütülmesinde İyi Klinik Uygulamalarının uygulanmasına dair 2001/20/EC sayılı Direktifi ile 2005/28/EC sayılı Direktifine  paralel olarak, hazırlanmıştır.

Tanımlar
MADDE  4- (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a)  Advers olay: Bir ürünün uygulandığı hastada veya klinik araştırmaya iştirak eden gönüllüde görülen ve uygulanan tedavi ile sebepsel ilişkisi olan veya olmayan tüm istenmeyen tıbbi olayları,
b) Advers etki: Araştırılan ürünün, gönüllüye uygulanan herhangi bir dozu ile ilgili olarak görülen istenmeyen ve beklenmeyen etkiyi,
c) Sorumlu Araştırıcı: Uzmanlık dalında eğitimini tamamlamış olan ve bir merkezdeki klinik araştırmanın yürütülmesinden sorumlu hekimi veya diş hekimini; araştırma bir ekip tarafından yürütülüyor ise, araştırıcı ekibin sorumlu araştırıcısı olan bir hekimi veya diş hekimini, 
ç) Araştırıcı broşürü: Gönüllülerin iştiraki ile yürütülecek klinik araştırmada, araştırılan ürün veya ürünlere ait klinik ve klinik olmayan verilerin tamamına dair derlemeyi,
d) Araştırma protokolü: Klinik araştırmaların amaçlarını, tasarımını, metodolojisini, istatistik değerlendirmelerini, düzenlenmesini detaylı olarak tanımlayan ve ardışık versiyonlar ile protokole ait değişiklikleri de içeren dokümanı,            
e) Araştırılan ürün: Ruhsatsız/izinsiz olan ürünler ile ruhsatlı/izinli olmasına rağmen, ruhsatlı/izinli doz, veriliş yolu ve formundan farklı biçimde kullanılan veya farklı formüle edilerek veya farklı ambalajlanarak bir araya getirilen veya ruhsatlandırılmamış/izin verilmemiş bir endikasyonda kullanılan veya ruhsatlı/izinli formu hakkında daha fazla bilgi edinilmek istenen ürünleri de kapsayan, bir etkin maddenin veya test edilen plasebonun veya klinik araştırmadaki referans ürünün farmasötik formunu,
f) Araştırma yeri: Bu Yönetmeliğin 20 nci maddesinde belirtilen ve gönüllüler üzerinde yapılacak klinik araştırmalar için asgari şartları taşıması gereken yeri,
g) Bakanlık: Sağlık Bakanlığını,
h) Beklenmeyen advers etki: Araştırılan ürünün, ruhsatlı ise kısa ürün bilgilerinde, ruhsatlı değil ise araştırıcı broşüründe mekanizmasına ve ciddiyetine yer verilmeyen advers etkiyi,
ı) Beşeri tıbbi ürün/ürün: Hastalığı tedavi etmek ve/veya önlemek,  bir teşhis yapmak veya bir fizyolojik fonksiyonu düzeltmek, düzenlemek veya değiştirmek amacıyla, insana uygulanan doğal ve/veya sentetik kaynaklı etkin madde veya maddeler kombinasyonunu,
i) Bilgilendirilmiş gönüllü olur formu: Klinik araştırmaya iştirak edecek gönüllü veya kanuni temsilcisi tarafından araştırmaya ait her türlü bilgi, uygulama, riskler ve gönüllünün sağlığı açısından önemi öğrenildikten sonra, tamamen serbest irade ile klinik araştırmaya iştirak edilmesine karar verildiğini gösteren yazılı, tarihli, gönüllünün veya duruma göre kanuni temsilcisinin imzasının bulunduğu belgeyi veya gönüllü yazılı belge veremeyecek durumda ise, en az bir tanığın huzurunda ve tanığın imzası ile gönüllünün sözlü olurunu gösteren belgeyi,
j) Ciddi advers olay veya ciddi advers etki: Ölüme, hayati tehlikeye, hastaneye yatmaya veya hastanede kalma süresinin uzamasına, kalıcı veya belirgin sakatlığa veya iş göremezliğe, konjenital anomaliye veya doğumsal bir kusura neden olan advers etkiyi, 
k) Çok merkezli klinik araştırma: Tek bir protokole göre, birden fazla merkezde yürütülen ve bu sebeple, birden fazla sorumlu araştırıcının bulunduğu klinik araştırmaları,
l) Denetim: Bakanlık tarafından, bir klinik araştırmaya ait belgelerin, kayıtların, kalite güvencesi düzenlemelerinin ve Bakanlıkça klinik araştırma yapılması uygun görülen yerlerin, destekleyici ve/veya sözleşmeli araştırma kuruluşuna ait merkezlerin veya araştırma ile ilgili olan diğer kurum ve kuruluşların, bu Yönetmelik ve ilgili diğer mevzuata uygunluğu açısından incelenmesi faaliyetini,
m) Destekleyici: Bir klinik araştırmanın başlatılmasından, yürütülmesinden ve/veya finanse edilmesinden sorumlu olan kişi, kurum veya kuruluşu,
n) Genel Müdürlük: İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğünü,
o) Gönüllü: Bu Yönetmelik hükümleri ve ilgili mevzuat uyarınca, bizzat kendisinin veya kanuni temsilcisinin yazılı olarak oluru alınmak suretiyle klinik araştırmaya iştirak eden hasta veya sağlıklı kişileri,
ö) İyi Klinik Uygulamaları: Klinik araştırmaların uluslararası bilimsel ve etik standartlarda yapılmasını sağlamak amacıyla, araştırmanın tasarlanması, yürütülmesi, izlenmesi, bütçelenmesi, değerlendirilmesi ve raporlanması, gönüllünün haklarının ve vücut bütünlüğünün korunması, klinik araştırma verilerinin güvenilirliğinin sağlanması, gizliliğinin muhafaza edilmesi ve sair konulardaki düzenlemeleri kapsayan ve araştırmaya iştirak eden taraflarca uyulması gereken kuralları,
p) Klinik araştırma: Bir veya birden fazla merkezde, gönüllü insanlar üzerinde kullanılan araştırılan ürünün, klinik, farmakolojik ve/veya diğer farmakodinamik etkilerinden bir veya birden fazlasını doğrulamak veya ortaya çıkarmak; bir veya birden fazla tıbbi ürünün advers etkilerini tanımlamak; bir veya birden fazla tıbbi ürünün emilim, dağılım, metabolizma ve atılımını ve/veya güvenliliğini tespit etmek; bir veya birden fazla tıbbi ürünün etkililiğini araştırmak amaçlarıyla yürütülen çalışmaları,
r) Koordinatör: Çok merkezli bir araştırmada değişik merkezlerin sorumlu araştırıcıları ile onaylanmış etik kurullar ve destekleyici arasındaki koordinasyonu sağlamaktan sorumlu olmak üzere görevlendirilen araştırıcıyı,
s) Onaylanmış etik kurullar: Klinik araştırmaya iştirak eden gönüllülerin haklarının, güvenliliğinin, iyiliğinin korunmasını teminen araştırma protokolü, araştırmacıların uygunluğu, araştırma yapılacak yerlerin yeterliliği ve gönüllülerin bilgilendirilmesinde kullanılan metod ve belgeler ile bu kişilerden alınan olurlar hakkında ve klinik araştırmalarla ilgili diğer konularda bilimsel ve etik yönden görüş bildirmek üzere gönüllülerin emniyetini  sağlamaya ve araştırmanın sağlıklı şekilde yapılabilmesine, takibine ve gereğinde acil müdahale yapılabilmesine elverişli  teçhizat,  personel,  laboratuar imkanlarına sahip  eğitim ve araştırma hastanelerinin, kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı hastanelerin, üniversite hastanelerinin ve A-1  grubuna giren özel hastanelerin yönetimleri tarafından kurulan ve bu Yönetmelik kapsamında yürütülecek çalışmalar için en az sekiz, en fazla onbeş  üyeden Bakanlığın uygun görmesi durumunda teşkil olunan kurulları,
ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM
Klinik Araştırmaya İştirak Edecek Gönüllülerin Korunması,
Araştırma İçin Olur Alınması ve Sorumluluk

Gönüllülerin korunması ile ilgili etik ve genel esaslar
MADDE 5- (1) Aşağıda belirtilen şartların yerine getirilmesi durumunda gönüllüler üzerinde klinik araştırmalar gerçekleştirilir:
a) Bir klinik araştırma, kamu sağlığı bakımından elde edilecek faydaların, araştırmadan doğması muhtemel riskler ile dengeli olduğuna kanaat getirilmesi halinde, gönüllünün oluru, onaylanmış  etik kurulun olumlu görüşü ve Bakanlığın izni  ile başlatılır,  araştırma bu kriterlerin devamlı olarak yerine getirilmesi durumunda sürdürülür.
b) Gönüllünün haklarına ve etik kurallara saygı gösterilir. Her gönüllünün, yeterince ve anlayabileceği şekilde bilgilendirildikten sonra serbest iradesi ile klinik araştırmaya dahil edilmesine dair oluru alınır ve bu olur, bilgilendirilmiş gönüllü olur formu ile belgelendirilir.
c) Araştırılan ürün ile ilgili olarak yeterli klinik öncesi deneyler yapılmış olmalı ve araştırma ile elde edilecek bilgiler, insanlık için faydalı bilimsel bir ilerleme niteliği taşımalıdır.
ç) Klinik araştırmadan beklenen bilimsel faydalar ve toplumun menfaati, araştırmaya iştirak edecek gönüllülerin sağlığından veya sağlığı bakımından ortaya çıkabilecek muhtemel risklerden ve diğer kişilik haklarından daha üstün tutulamaz.
d) Gönüllüler aynı zaman süreci içerisinde birden fazla klinik araştırmaya iştirak edemez.
e) Klinik araştırmaya konu ürün ile ilgili riskler, her gönüllü ve gelecekte ürünü kullanacak hastalar için sağlanması hedeflenen faydalar ile dengeli olmalıdır.
f) Klinik araştırmaların yürütülmesi sırasında tıbbi yönden ortaya çıkması muhtemel risklerin izlenmesi, bertaraf edilmesi ve tanımlanması amacıyla gerekli tedbirler alındığı taktirde araştırmaya devam edilebilir.
g) Klinik araştırmaya başlanılmadan önce, araştırmaya iştirak etmek üzere gönüllü olmak isteyen kişi veya bu kişi olur verebilecek durumda değil ise kanuni temsilcisi, klinik araştırmanın amacı, metodolojisi, süresi, beklenen yararları, önceden tahmin edilebilir riskleri, zorlukları veya kişinin sağlığı ve şahsi özellikleri bakımından uygun olmayan yönleri, araştırmanın yapılacağı ve devam ettirileceği şartlar hakkında, sorumlu araştırıcı veya araştırma ekibinden yetkili birisi tarafından yeterince ve anlayabileceği şekilde bilgilendirilir. Verilen bu bilgiler, gönüllüye ayrıca yazılı olarak da iletilir. 
h) Gönüllünün, kendi sağlığı ve klinik araştırmanın gidişatı hakkında istediği zaman bilgi alabilmesi ve bu amaçla irtibat kurabilmesi için, klinik araştırma ekibinden en az bir kişi görevlendirilir.
ı) Klinik araştırma; acıyı, rahatsızlığı, korkuyu ve hastanın hastalığı ve yaşı ile ilgili herhangi bir riski mümkün olan en alt düzeye indirecek biçimde tasarlanır ve özellikle çocuk ve kısıtlı gönüllülerin iştirak ettiği klinik araştırmalarda, risk eşiği ile hastalığa bağlı ilerleme safhaları hakkında gönüllü ve/veya kanuni temsilcisi, özel bir biçimde uyarılır ve bilgilendirilir.
i) Gönüllü, gerekçeli veya gerekçesiz istediği zaman klinik araştırmadan olurunu geri çekebilir. Bundan dolayı sonraki tıbbi takibi ve tedavisinde normalde olan haklardan hiçbir kayba uğramaz.
j) Klinik araştırmaya ait sigorta ve teminat telafisi dışında, gönüllülerin klinik araştırmaya iştiraki veya araştırmaya devamının sağlanması için destekleyici tarafından herhangi ikna edici bir teşvikte veya mali teklifte bulunulamaz. Ancak, gönüllülerin araştırmaya iştiraki nedeni ile ortaya çıkan masraflar araştırma bütçesinde belirtilerek karşılanır. Sağlıklı gönüllülerle yapılan kinetik ve biyoeşdeğerlik çalışmalarında ücret ödenmesi söz konusu olur ise, bunun protokolde belirtilmesi gerekir.
k) Gebeler, loğusa ve emziren kadınlar üzerinde yapılacak klinik araştırmalara; şayet başka türlü gerçekleştirilemiyor ve hamilelik, loğusalık ve emzirme konularında kullanılabilecek faydalı bilgiler sağlayacak ise, çocukların ve gönüllülerin sağlıkları açısından ciddi tahmin edilebilir bir risk taşımadığı taktirde izin verilebilir.
l) Klinik araştırmaya iştirak eden gönüllünün tıbbi takip ve tedavisi ile ilgili kararlar, bunların gerekli kıldığı mesleki nitelikleri haiz hekim veya diş hekimine aittir.
m) Gönüllünün germ hücrelerinin genetik kimliğinde bozulmaya yol açan  hiçbir klinik araştırma yapılamaz.
n) Klinik araştırmalar neticesinde elde edilen bilgilerin yayınlanması durumunda, gönüllünün kimlik bilgileri açıklanamaz. 

Klinik araştırmalarda gönüllü olurunun alınması
MADDE 6- (1) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesindeki esaslar da dikkate alınmak suretiyle, klinik araştırmalara iştirak edecek gönüllülerin olurlarının alınması bakımından aşağıdaki hususlara uyulması mecburidir:
a) Gönüllünün, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (f) bendi uyarınca araştırma ile ilgili olarak yeterince ve anlayabileceği şekilde bilgilendirilmesinden sonra, yazılı olarak oluru alınır ve bilgilendirilmiş gönüllü olur formu ile belgelendirilir.
Şayet, kanuni temsilci tayin edilmesi gerekmeyen bir kişi klinik araştırmaya iştirak etmek için herhangi bir sebeple yazılı olarak olur gösterebilecek durumda değilse, bu kişinin oluru, en az bir kişinin tanıklığında alınır. Araştırma ile ilgisi olan herhangi bir kişi tanık olamaz. 
b) Gebeler üzerinde yapılacak araştırmalarda, gönüllü olan gebe evli ise eşinin de ayrıca yazılı oluru alınmalıdır. 
c) Klinik araştırmaların bir parçası olarak hastadan alınan örnekten genetik araştırma yapılacaksa her bir genetik çalışma için hastadan ayrı bilgilendirilmiş gönüllü olur alınmalıdır. Söz konusu örnek bir başka merkeze nakledilecekse, ayrıca bu nakil için de bilgilendirilmiş gönüllü olur alınmalıdır. Bu durumun ayrıca, araştırma protokolünde de belirtilmesi gerekir.
ç) Hukuka ve ahlaka aykırı şekilde alınan olur, geçersizdir.

Çocukların  araştırmaya iştirak etmeleri
MADDE  7- (1) Çocuklar üzerinde klinik araştırmalar, 5 inci madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, aşağıda belirtilen hususlar çerçevesinde yapılabilir: 
a) Kanuni temsilcisinin, Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (g) bendi uyarınca bilgilendirildikten sonra, yazılı olarak oluru alınır. Kanuni temsilci yazılı olarak verdiği oluru, çocuğun sağlığı üzerinde klinik araştırmanın olumsuz bir etkisinin olmasına bağlı olmaksızın, istediği zaman geri alabilir.
b) Kanuni temsilcinin oluru olsa dahi, araştırmaya iştirak edecek çocuğa, anlayabilme kapasitesine göre araştırma ile ilgili bilgiler, çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı olan veya bu alanda  etik, klinik ve psikososyal problemler konusunda mesleki tecrübesi bulunan tıp doktoru veya psikolog tarafından verilir ve bu husus, bilgilendirilmiş gönüllü olur formunda gösterilir.
c) Kendisine verilen bilgi hakkında değerlendirme yaparak, bu konuda kanaate varabilme kapasitesine sahip olan bir çocuğun, araştırmaya iştirak etmeyi reddetmesinin veya herhangi bir safhasında klinik araştırmadan çekilme yönündeki açık isteğinin, araştırıcı veya sorumlu araştırıcı tarafından dikkate alınarak, araştırmaya iştirak etmemesi veya araştırmadan çıkarılması halinde, bu kişinin sağlığı üzerinde ortaya çıkabilecek olumsuz etkiler tıbbi yönden ayrıntılı olarak değerlendirilir.
ç) Çocukların klinik araştırmaya iştirakini veya çocuklar üzerinde araştırmanın yürütülmesinin devamını sağlamak için, herhangi bir ikna edici bir teşvikte veya mali teklifte bulunulamaz. Ancak, çocuklar araştırmaya iştiraki nedeniyle ortaya çıkan masraflar araştırma bütçesinde belirtilerek karşılanır.
d) Çocuklarda  klinik araştırma  yapmanın ön koşulu, araştırmaya dahil olan gönüllülere klinik araştırmanın doğrudan bir fayda sağlayacağının öngörülmesidir. Ayrıca,çocuklarda klinik araştırma yapmak için, şu gerekçelerden en az biri de bulunmalıdır: Yetişkin kişiler üzerinde yapılmış klinik araştırmaların sonucunda elde edilen verilerin çocuklarda geçerliliğinin kanıtlanması veya araştırma konusunun doğrudan çocukları ilgilendiren bir klinik durum olması veya sadece çocuklarda incelenebilir bir durum olması gereklidir.

Kısıtlıların araştırmaya iştirak etmeleri
MADDE  8- (1) 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 405 ila 408 inci maddelerinde tanımlanan kısıtlılık hali gerçekleşmeden önce, klinik araştırmaya iştiraki reddetmemiş olan veya bu türden klinik araştırmaya iştirak etme konusunda oluru bulunmayan kısıtlının, klinik araştırmaya iştirak ettirilmesi konusunda, 5 inci madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, aşağıdaki hususlara uyulur:
a) Klinik araştırmaya iştirak edecek olan kişi kısıtlı ise, bu kişinin kanuni temsilcisi, Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (g) bendi uyarınca bilgilendirildikten sonra, kanuni temsilcinin yazılı olarak oluru alınır ve bilgilendirilmiş gönüllü olur formu ile belgelendirilir.
b) Kanuni  temsilcinin oluru olsa dahi, araştırmaya iştirak edecek kısıtlıya, araştırma ile ilgili bilgiler anlayabileceği şekilde ve kısıtlı olmasını gerektiren klinik durum konusunda meslek tecrübesi bulunan tıp doktoru veya psikolog tarafından verilir ve bu husus, bilgilendirilmiş gönüllü olur formunda gösterilir.
c) Kendisine verilen bilgi hakkında değerlendirme yaparak, bu konuda kanaate varabilme kapasitesine sahip olan bir kısıtlının, araştırmaya iştirak etmeyi reddetmesinin veya herhangi bir safhasında klinik araştırmadan çekilme yönündeki açık isteğinin, araştırıcı veya sorumlu araştırıcı tarafından dikkate alınarak, araştırmaya iştirak etmemesi veya araştırmadan çıkarılması halinde, bu kişinin sağlığı üzerinde ortaya çıkabilecek olumsuz etkiler tıbbi yönden ayrıntılı olarak değerlendirilir.
ç) Kısıtlıların klinik araştırmaya iştirakini veya kısıtlılar üzerinde araştırmanın yürütülmesinin devamını sağlamak için, herhangi bir mali teşvikte ve yardımda bulunulamaz. Ancak, kısıtlıların araştırmaya iştiraki nedeniyle ortaya çıkan masraflar araştırma bütçesinde belirtilerek karşılanır.
d) Kısıtlılarda klinik araştırma  yapmanın ön koşulu araştırmaya dahil olan gönüllülere klinik araştırmanın doğrudan bir fayda sağlayacağının öngörülmesidir. Ayrıca, kısıtlılarda klinik araştırma yapmak için şu gerekçelerden en az biri de bulunmalıdır: Bizzat kendi iradeleriyle olur gösteren kişiler üzerinde yapılmış klinik araştırmaların sonucunda elde edilen verilerin kısıtlılarda geçerliliğinin kanıtlanması veya araştırma konusunun doğrudan kısıtlıları ilgilendiren bir klinik durum olması veya sadece kısıtlılarda incelenebilir bir durum olması gereklidir.
e) Araştırılan ürünün, kısıtlılar üzerinde bilinen herhangi bir riskinin olmadığı konusunda genel bir tıbbi kanaat bulunması veya kısıtlı hastaya araştırılan ürünün sağlayacağı faydaların, bu üründen kaynaklanacak risklerin üstünde olması gerekir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Klinik Araştırmaların Başlatılması

 Bakanlığın görevleri
 MADDE  9- (1) Onaylanmış etik kurulun olumlu bilimsel ve etik görüşü alınsa bile, Bakanlığın izni alınmadan klinik araştırma  başlayamaz.
(2) Destekleyici, Bakanlığa ve koordinatörün bulunduğu onaylanmış etik kurula ve çalışmanın yürütüleceği diğer kurumlara eş zamanlı veya farklı zamanlarda başvuruda bulunur.
(3) Bakanlığın görev ve yetkileri şunlardır:
a) Destekleyici, başvurusunun değerlendirilebilmesi için Bakanlığa bu Yönetmelik ekinde belirtilen tüm dokümanlar ile birlikte eksiksiz başvuruda bulunur. Aksi takdirde, başvuru geçerli sayılmayıp, destekleyiciye iade edilir. Geçerli sayılan başvurular, altmış gün içinde değerlendirilip, klinik çalışmanın yürütülüp yürütülmeyeceğine karar verir. Yürütülmesine karar verilen çalışmalar hakkında onaylanmış  etik kurulun olumlu görüşü Bakanlığa sunulmadan ve Bakanlık izni alınmadan çalışma başlatılamaz.
b) Klinik araştırmaya katılacak gönüllülerin bu araştırmadan zarar görmesi veya ölümü halinde verilen telafi ve zararı karşılama tedbirlerinin yeterliliğini değerlendirir.
c) Destekleyici ve araştırıcının sorumluluklarını belirleyen, sigorta ve tazminat  konularını değerlendirir.
ç) Çalışmaya katılan gönüllülerin ve araştırıcıların araştırmaya iştiraki nedeniyle ortaya çıkabilecek masraflar ile, yapılacak ödüllendirmeler ile ilgili miktarların uygunluğu ve destekleyicinin klinik araştırmanın yapılacağı yer ile yaptığı anlaşmayı değerlendirir.
d) Bakanlık, eğer destekleyiciye klinik araştırmanın yürütülmesine dair olumsuz bir karar bildirmişse, destekleyici bir kereye mahsus olmak üzere, olumsuz kararda belirtilen hususlarda gerekli  değişiklikleri yaparak tekrar başvuruda bulunabilir veya gerekçeli olarak karara itiraz edebilir. Bakanlıkça talep edilen değişiklikler yerine getirilmediği takdirde veya değişikliklerin yapılamaması için kabul edebilir bir gerekçe olmaması durumunda klinik araştırma red edilmiş sayılır.
e) Klinik araştırmanın yürütülmesi sırasında, gönüllülerin güvenliliği üzerinde önemli bir etkisi olacak veya protokolün dayandığı bilimsel dokümanların yorumuna önemli değişiklik getirecek protokol değişiklikleri onaylanmak üzere destekleyici tarafından Bakanlığa bildirilir.
f) Onaylanmış etik kurulların belirlenmesini temin eder ve bu Yönetmeliğin 15 inci maddesinde belirlenenlere ilave kriterleri tespit ederek yayımlar. Bu doğrultuda onaylanmış etik kurullarca  yapılan başvuruları değerlendirir ve onaylar.
g) İyi Klinik Uygulamaları doğrultusunda hastaneleri, ilgili klinikler dahil olmak üzere klinik araştırmanın yürütüldüğü yerleri, onaylanmış etik kurulları, sözleşmeli araştırma kuruluşlarını ve destekleyiciyi gerekli gördüğü durumlarda denetler veya denetlettirir.
h) İyi Klinik Uygulamaları konusunda eğitim almış nitelikli sağlık personelinin yetişmesi amacıyla eğitim seminerleri/kursları düzenler veya başka kuruluşlarca düzenlenecek seminerlerin/kursların programlarını inceleyerek uygun bulduklarına onay verir.
ı) Araştırma ilaçlarının ithalatına izin verir ve kayıtlarını tutar.
i) Klinik araştırmaların, destekleyicilerinin ve sorumlu araştırıcılarının kayıtlarının tutulduğu bir veri bankasının oluşturulmasını sağlar.

Klinik Araştırmalar Danışma Kurulunun teşkili
MADDE 10- (1) Klinik araştırmalarla ilgili konularda Bakanlığa  bilimsel ve etik yönden görüş bildirmek üzere, Genel  Müdürlük nezdinde bilimsel danışma kurulu niteliğinde Klinik Araştırmalar Danışma Kurulu teşkil olunur.
(2) Bakanlık; bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası uyarınca yapılan başvuruya ait bilgi ve belgeleri, vereceği izne esas olmak üzere, gerektiğinde, nezdindeki Klinik Araştırmalar Danışma Kurulunun görüşüne sunabilir.
(3) Klinik Araştırmalar Danışma Kurulu kendi üyelerinin arasından seçtiği bir kişinin başkanlığında;
a) Genel Müdürlükten bir temsilci,
b) Türkiye Barolar Birliği Yönetim Kurulunca seçilecek  bir avukat temsilci,
c) İki klinik farmakolog veya en azından biri tıp doktoru iki farmakolog öğretim üyesi,
ç) Eğitim hastanelerinden veya tıp fakültelerinden seçilecek olan İyi Klinik Uygulamaları kurallarına göre düzenlenmiş klinik araştırmalara araştırıcı olarak katılmış biri çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı olmak üzere farklı uzmanlık dallarında beş klinisyen,
d) Bir farmasötik toksikolog,
e) Bir tıbbi etik uzmanı veya tıbbi deontolog,
f) Tıp fakültelerinden seçilecek olan bir biyoistatistik uzmanı,
g) Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi'nce seçilecek bir uzman tıp doktoru,
h) Türk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti'nce seçilecek bir eczacı,
ı) Türk Diş Hekimleri Birliği Merkez Heyeti’nce seçilecek bir diş hekimi,
i) İlahiyat Fakültesinden  bir temsilci,  
j) Türkiye sınırları içerisinde tercihen hasta hakları alanında örgütlenmiş sivil toplum kuruluşlarından, sağlık mesleği mensubu veya sağlık ile ilgili bir kuruluşun yöneticisi olmayan ve beşeri tıbbi ürünlerin klinik araştırmalarıyla herhangi bir şekilde ilgisi bulunmayan üniversite mezunu bir üye,
olmak üzere, toplam onyedi  üyeden oluşur.
(4) Bu maddenin üçüncü  fıkrasının (b), (g) (h), (ı) ve (i)  bendindeki üyeler haricindeki üyeler, Genel Müdürlüğün teklifi üzerine  Bakan tarafından atanır.
(5) Kurul üyeleri iki yıl süre ile görev yaparlar. Üyeliğe tekrar seçilmek mümkündür. Klinik Araştırmalar Danışma Kurulunun bu maddenin üçüncü  fıkrasının (a), (b), (g), (h), (ı), (i) ve (j) bendindeki üyeler haricindeki üyelerin, uzmanlık dallarında asgari beş yıllık mesleki tecrübesinin bulunması şarttır.

Klinik Araştırmalar Danışma Kurulunun görevleri ve yetkileri
MADDE  11- (1) Klinik Araştırmalar Danışma Kurulunun görev ve yetkileri şunlardır:
a) Bakanlığa başvurusu yapılmış klinik araştırmaların ülke sınırları içinde yürütülüp yürütülmemesine karar verme konusunda Bakanlığa görüş bildirir.
b) Bu Yönetmeliğin diğer hükümlerinde belirtilen ve Bakanlıkça verilen görevleri yerine getirir.
c) Klinik Araştırmalar Danışma Kurulu çalışmalarına esas olacak Standart İşleyiş Yöntemlerini belirler ve gerektiğinde yeniler.

Toplantı nisabı ve karar
MADDE 12-  (1) Klinik Araştırmalar Danışma Kurulunun toplantıları, en az on üyenin katılımı ile yapılır ve en az  dokuz  üyenin olumlu oyu ile karar alınır.
(2) Kararlar, üyelerce imzalanır. Karara muhalif görüşte olan üyeler, gerekçelerini belirtmek suretiyle kararı imzalarlar.

Üyeliğin sona ermesi
MADDE  13- (1) Klinik Araştırmalar Danışma Kurulunun seçilmiş üyelerinden, bir takvim yılı içinde izinsiz ve kabul edilebilir mazeretleri olmaksızın üst üste üç toplantıya iştirak etmeyen üyenin, üyeliği kendiliğinden düşer.
(2) Üyeliği sona erenin yerine, aynı nitelikteki yeni üye, onbeş gün içinde Bakan onayı ile atanır.
(3) İstifa veya ölüm gibi hallerde de Klinik Araştırmalar Danışma Kuruluna aynı niteliklerde üye seçilir.
(4) Yeni seçilen üye, yerine seçildiği üyenin süresini tamamlar.
(5) Klinik Araştırmalar Danışma Kurulunun üyeleri, bir yıl içinde yapılan toplantıların en azından yüzde yetmişine  katılmak zorundadırlar.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Onaylanmış Etik Kurullar

Onaylanmış etik kurulların teşkili
MADDE 14- (1) Onaylanmış etik kurullar; klinik araştırmaya iştirak eden gönüllülerin haklarının, güvenliliğinin, iyiliğinin korunmasını teminen araştırma protokolü, araştırmacıların uygunluğu, araştırma yapılacak yerlerin yeterliliği ve gönüllülerin bilgilendirilmesinde kullanılan metod ve belgeler ile bu kişilerden alınan olurlar hakkında ve klinik araştırmalarla ilgili diğer konularda bilimsel ve etik yönden görüş bildirmek üzere gönüllülerin emniyetini  sağlamaya ve araştırmanın sağlıklı şekilde yapılabilmesine, takibine ve gereğinde acil müdahale yapılabilmesine elverişli teçhizat, personel, laboratuar imkanlarına sahip  eğitim ve araştırma hastanelerinin, kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı hastanelerin, üniversite hastanelerinin ve A-1  grubuna giren özel hastanelerin yönetimleri tarafından kurulur ve bu Yönetmelik kapsamında yürütülecek çalışmalar için en az sekiz, en fazla onbeş üyeden Bakanlığın uygun görmesi durumunda teşkil olunur.
(2) Onaylanmış etik kurullarda asgari, aşağıda belirtilen nitelikteki üyeler bulunur:
a) Biri çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı olmak üzere, üç farklı uzmanlık dallarında klinisyen,
b) Bir klinik farmakolog veya tıp doktoru farmakolog, 
c) Bir eczacı,
ç) Bir hukukçu,
d) Türkiye sınırları içerisinde, tercihen hasta hakları alanında örgütlenmiş sivil toplum kuruluşlarından, sağlık mesleği mensubu veya sağlık ile ilgili bir kuruluşun yöneticisi olmayan ve beşeri tıbbi ürünlerin klinik araştırmalarıyla herhangi bir şekilde ilgisi bulunmayan üniversite mezunu bir üye,
e) Bir tıbbi etik uzmanı veya tıbbi deontolog.
(2) Üyelerden en az beşte  biri ilgili kurum dışından seçilir.
(3)Yukarıda belirtilenler dışında etik kurullar toplam üye sayısı onbeşi aşmamak kaydıyla ihtiyaç duyulan  adli tıp uzmanı, anestezist, patolog ve diğer branşlardan da üye alabilir.

Etik kurulların onaylanması ve şartlar
MADDE 15- (1) Destekleyici tarafından seçilen ve klinik araştırmalara izin verilmesi sırasında görüşü Bakanlıkça esas alınan ve Bakanlık tarafından uygun  bulunan  ve onaylanan
onaylanmış etik kurulların  aşağıda belirlenen asgari şartları haiz olması gereklidir:
a) Üyelerin adları, unvanları ve biyografileri,
b) Üyelerin klinik araştırmalar ve İyi Klinik Uygulamalar konusundaki eğitim ve deneyimleri, tercihen İyi Klinik Uygulamaları kurallarına göre düzenlenmiş klinik araştırmalara araştırıcı olarak katılmış olmaları,
c) Klinisyen üyelerin uzmanlık dallarında asgari beş yıllık mesleki tecrübesinin bulunması,
ç) Onaylanmış Etik Kurulun Standart İşleyiş Yöntemi,
d)Gizliliği garanti etmeye izin veren ve yapılan işin uygun şartlarda gerçekleştirilmesini sağlayan özel mekanlara sahip olunması, 
e) Bakanlıkça istenildiği anda sunulabilecek şekilde arşiv belgelerinin saklanabileceği ve uygun nitelikte yeterli idari personelin görev aldığı, onaylanmış etik kurul sekreteryasının çalışabilmesi için uygun bir çalışma alanına; iletişim kurulabilecek ayrı telefon ve faks numaralarına sahip mekanı haiz olunması,
f) Onaylanmış etik kurul tarafından destekleyicilerin ve sorumlu araştırıcıların kayıtlarının tutulduğu Bakanlığın veri bankası ile uyumlu veri bankasının oluşturulması.
(2) Etik kurullar onaylandıktan sonra, yukarıdaki koşullar ve üyelerde değişiklik yapılması halinde, değişikliğe dair bilgi ve belgeler, onaylanmak üzere en geç on beş gün içinde Bakanlığa gönderilir.

Onaylanmış etik kurulların görev ve yetkileri
MADDE 16- (1)  Onaylanmış Etik Kurulların görev ve yetkileri şunlardır:
a) Onaylanmış etik kurul, Faz I, Faz II, Faz III ve Faz IV klinik araştırmalar hakkında ve Bakanlık tarafından ruhsatlandırılmış/izin verilmiş veya ruhsatlandırılmamış/izin verilmemiş veya ruhsat/izin başvurusu yapılmış ürünler ile gerçekleştirilen biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlik çalışmalarına bilimsel ve etik yönden görüşünü altmış gün içinde Bakanlığa bildirir. Onaylanmış etik kurulun incelemeleri sürecinde ek bilgiler ve açıklamaların gönderilmesine ihtiyaç duyulması halinde bu istekler, bir seferde başvuru sahibine iletilir ve istenilen bilgi ve belgeler onaylanmış etik kurula sunuluncaya kadar inceleme süreci durdurulur.
b) Onaylanmış etik kurullar, klinik araştırma başvurusu hakkında görüş oluşturur iken;
1) Klinik araştırmadan beklenen yarar ve risklerin analizini,
2) Protokolün usulüne uygun hazırlanıp hazırlanmadığını,
3) Plasebo ve/veya aktif tedavi kontrol grubunun bulunmasının gerekliliğini ve yeterliliğini,
4) Klinik araştırma yapılacak yerlerin, araştırıcıların ve yardımcı personelin uygunluğunu,
5) Araştırıcı broşürünün, usulüne uygun düzenlenip düzenlenmediğini,
6) Klinik araştırma ile ilgili olarak verilen yazılı bilgilerin, gönüllülerin olurlarının alınması amacıyla izlenen yöntem ve olur veremeyen kısıtlı kişiler ile çocuklar üzerinde yapılan araştırmaların gerekçesinin yeterliliğini,
7) Araştırmalarda ortaya çıkması muhtemel kalıcı sağlık problemleri de dahil olmak üzere yaralanma veya ölüm hallerinde, araştırıcı veya destekleyicinin sorumluluğunu, gönüllülerin zararlarının ödenmesi veya tazmin edilmesi konularını ayrıntılı olarak belgeleyen sigorta poliçesi veya destekleyicisi sorumlu araştırıcı olan Faz IV  klinik araştırmalarda taahhütnameyi,
8) Araştırıcıların ve gönüllülerin, uygun bulunan ödüllendirme ve telafi düzenlemeleri ile ilgili olarak destekleyici ve araştırmanın yapılacağı yer arasında akdedilmiş olan her türlü anlaşmanın mevcut olup olmadığını,
9) Gönüllülerin çalışmaya iştirakleri ile ilgili mevzuat hükümlerine uyulup uyulmadığını,
10) Çok merkezli klinik araştırmalarda yukarıdaki şartlara ek olarak, destekleyicinin klinik araştırmanın yürütüleceği yerin bağlı olduğu kuruluştaki onaylanmış etik kurul onayını, bağlı olduğu kuruluş yok ise en yakın etik kuruldan alınan onayı,
inceler.
c) Klinik araştırma yapılması için olumlu görüş bildirdikleri araştırmaları izlemek suretiyle, bu Yönetmeliğe ve ilgili diğer mevzuata aykırı davranıldığı, araştırmanın gereklerinin artık karşılanmadığı veya klinik araştırmanın güvenilirliğini veya bilimsel geçerliliğini yitirmesi hakkında bilgi edinmesi halinde, durumu araştırmacıya, destekleyiciye ve Bakanlığa bildirir.
ç) 13/1/1960 tarihli ve 4/12578 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Tıbbi Deontoloji Nizamnamesinin 11 inci maddesine göre yapılan ve mükerrer nitelik gösteren uygulamaları değerlendirir ve denetler.
d) Kendi çalışması ile ilgili usul ve esasları belirlemek üzere, standart işleyiş yöntemini belirler ve gerektiğinde yeniler.

Onaylanmış etik kurul bulunmayan yerlerdeki araştırmalar
MADDE 17- (1) Onaylanmış etik kurul bulunmayan yerlerde yapılacak klinik araştırmalar için, aynı şehirdeki veya en yakın şehirdeki onaylanmış etik kuruldan görüş alınır.
Onaylanmış etik kurulların araştırma konusunda uzman görüşüne başvurması
MADDE 18- (1) Onaylanmış etik kurullar;
 a) Kısıtlılar üzerinde yürütülecek klinik araştırmalar ile ilgili başvurular hakkında görüş oluşturmak için, kısıtlılığa sebebiyet veren klinik durum konusunda uzman olan veya bu alanda klinik, etik ve psikososyal problemler ile ilgili meslek tecrübesi bulunan danışmanlardan,
b) Yapılacak klinik araştırmanın özelliğine göre gerekir ise araştırmanın konusu ile ilgili uzman veya uzmanlardan,
görüş aldıktan sonra protokolü değerlendirir.

 

 

 

BEŞİNCİ BÖLÜM
Klinik Araştırma Yapılan Yerler, Araştırıcılar
ve Araştırmaların Yürütülmesi İle İlgili Esaslar

Klinik araştırma yapılacak yerler
MADDE 19- (1) Klinik araştırmalar; gönüllülerin emniyetini sağlamaya ve araştırmanın sağlıklı şekilde yapılabilmesine, takibine ve gereğinde acil müdahale yapılabilmesine elverişli  teçhizat,  personel,  laboratuar imkanlarına sahip eğitim ve araştırma hastanelerinde, kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı hastanelerde, üniversite hastanelerinde ve A-1  grubuna giren özel hastanelerde yapılır. Biyoeşdeğerlik klinik çalışmaları, acil müdahale imkanı bulunan biyoeşdeğerlik merkezlerinde yapılır.
(2) Sorumlu araştırıcı, araştırma merkezi dışında hasta emniyeti açısından gerekli şartların ve tedbirlerin sağlanması amacıyla, başka kurumlardaki uygun nitelikli yardımcı araştırıcıları, araştırma ekibine dahil edebilir ve bunu başvuru formunda belirtir.

Klinik araştırma yapılacak yerlerin standardı
MADDE 20- (1) İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzu esas alınarak klinik araştırma yapılacak yerler asgari olarak;
a) Klinik araştırmanın yürütülmesi için araştırmanın niteliğine göre gerekli ve yeterli ekipmana,
b) Araştırılan ürünün niteliğine göre saklanması ve dağıtılması için gerekli yer ve imkanlara,
c) Acil müdahale gerekebilecek durumlar da dahil olmak üzere, gönüllü için uygun bakım hizmeti verecek imkanlara ve donanıma,
ç) Gerektiğinde gönüllünün daha ileri bir sağlık kuruluşuna nakledilmesi imkanına,
d) Klinik araştırmanın yürütülmesi ve gönüllünün sabit klinik izlenmesini sağlayacak nitelikte ve sayıda personele,
e) Klinik araştırmanın niteliğine ve amacına uygun yatak sayısına,
f) Araştırmanın bitiminden sonra, klinik araştırmaya ve gönüllülere ait bilgi ve belgeleri, İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzunda öngörülen sürelerle muhafaza etme olanaklarına,
sahip olmak zorundadır.

Araştırma yapılacak yerler için izin başvurusu
MADDE  21- (1) Bu Yönetmeliğin 20 nci maddesinde belirtilen asgari nitelikleri haiz bulunan üniversite ve eğitim hastaneleri dışındaki klinik araştırma yerleri ve biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlik çalışmalarının yapılacağı yerler için izin almak isteyen gerçek ve tüzel kişiler, ilgili kılavuzlarda belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte Bakanlığa başvuruda bulunur.  Bu Yönetmeliğin 20 nci maddesinde belirtilen asgari nitelikleri haiz bulunan ve bu Yönetmeliğin yayınlanmasından önceki mevzuata göre Bakanlıktan ilaç araştırma protokolü onaylanmış olan üniversite ve eğitim hastaneleri, bir yıl içerisinde aynı nitelikteki dosya içeriği ile Bakanlığa başvururlar. Bakanlık, bu yerleri geçmiş çalışmalarını da göz önünde bulundurarak dosya üzerinden ya da bizzat denetleyerek red ya da onay verir.
(2) Bakanlık, başvurunun yapılmasını takip eden doksan gün içinde, Genel Müdürlükçe belirlenecek, denetim yapabilecek teknik yeterliliği haiz  üç kişilik bir ekip tarafından klinik araştırma yerlerinde gerçekleştirilen denetimlerle, başvuruda sunulan bilgi ve belgelerin doğruluğunun kanıtlanmasından ve araştırma yerinin gerekli şartlara sahip olduğunun tespitinden sonra klinik araştırma yeri için izin verir.
(3) Bakanlık, başvuru sahibinden başvurunun niteliğine bağlı olmak üzere başvuru sırasında sunulan bilgi ve belgeler  hakkında daha fazla bilgi talep edebilir. Bu durumda, talep edilen bilgiler temin edilene kadar, başvurunun değerlendirileceği doksan günlük süre durur.

Klinik araştırma safhaları
MADDE  22- (1) Klinik araştırmaların safhaları şunlardır: 
a) Faz I: Ürünün farmakokinetik özelliklerinin, toksisitesinin, biyoyararlanımının, vücut fonksiyonlarına etkisinin ve biyolojik aktivitesinin tespit edilebilmesi için, araştırmanın niteliğine ve mahiyetine göre seçilmiş yeterli sayıda sağlıklı gönüllüye uygulanmak suretiyle denendiği klinik araştırma safhası.
b) Faz II: Ürünün etkili doz sınırlarının, klinik etkinliğinin, biyolojik aktivitesinin araştırılması amacıyla, araştırmanın niteliğine ve mahiyetine göre seçilmiş yeterli sayıda gönüllü hastaya uygulanmak suretiyle denendiği klinik araştırma safhası.
c) Faz III: Faz I ve Faz II araştırmalar ile olumlu neticeler elde edilmesi halinde ürünlerin, araştırmanın niteliğine ve mahiyetine göre seçilmiş yeterli sayıda gönüllü hastaya uygulanarak etkinliği, emniyeti ve değişik dozları yönünden denendiği klinik araştırma safhası.
ç) Faz IV: Ürünlerin ruhsatlandırılmasından/izin verilmesinden sonra, kabul edilmiş endikasyonda güvenliliğinin ve etkililiğinin daha fazla incelenmesi veya yerleşik diğer tedavi, ürün ve yöntemlerle karşılaştırılması için fazla sayıda hasta üzerinde gerçekleştirilen ürün izleme ve klinik araştırma safhası.

Klinik araştırmalarda uyulacak kurallar
MADDE 23- (1) Biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlik çalışmaları da  dahil olmak üzere insan üzerinde yapılacak klinik araştırmalarda; bu Yönetmeliğin haricinde, 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununa, Dünya Hekimler Birliği Helsinki Bildirgesinin güncel şekline ve Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi ile bu Yönetmelik ile birlikte yürürlüğe konulan İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzuna ve İyi Laboratuar Uygulamaları Kılavuzuna, klinik araştırma protokolüne ve yürürlükteki ilgili diğer mevzuata uyulur.

Klinik araştırma başvurusu ve izni
MADDE 24- (1)  Bu Yönetmelik kapsamında klinik araştırma yapmak isteyenler, her bir araştırma için, bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak ilgili onaylanmış etik kurulun olumlu görüşünü ve  Bakanlığın iznini almak mecburiyetindedirler.
 (2) Klinik araştırma başvuru dosyası, asgari olarak aşağıda belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte, İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzu ve eklerinde belirtildiği şekilde hazırlanarak sunulur:
a) Klinik araştırma protokolü,
b) Araştırıcı broşürü,
c) Bilgilendirilmiş gönüllü olur formu,
ç) Gönüllülerin çalışmaya dahil edilmesi ile ilgili yöntemler ve varsa afiş, ilan gibi yazılı ve basılı materyaller,
d) Klinik araştırmanın niteliğine göre hazırlanacak olgu rapor formu,
e) Klinik araştırma yerlerinin uygunluğu hakkında bu Yönetmelikte ve İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzunda belirtilen  belgeler,
f) Araştırıcı ve araştırma ekibinde görevli diğer kişilerin özgeçmişleri,
g) Ciddi advers olay bildirim formu,
h) Bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin (b) bendinin (8) numaralı alt bendinde belirtilen şartları karşılayan sigorta poliçesi veya  ayrıntılı şekilde yazılı olarak verilen taahhütname,
ı) Klinik araştırma bütçesi,
i) Tüm araştırıcıların, Dünya Hekimler Birliği Helsinki Bildirgesinin güncel metnini ve İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzunu okuduklarına ve klinik araştırma hakkında bilgilendirildiklerine dair taahhütnameleri,
j) Araştırılan ürünlerde artan ürünlerin imhası ile ilgili işlemler ve tedbirler, 
k) Destekleyici ile sorumlu araştırıcı arasında sorumlulukların paylaşımına ilişkin belge.

Bakanlığa başvuru ve süre
MADDE 25- (1) Destekleyici, bir klinik araştırmaya başlamadan önce Bakanlığa ve onaylanmış etik kurula eş zamanlı veya farklı zamanlarda başvuru yapabilir.
(2) Başvuru konusu klinik araştırma ile ilgili yazışmalar destekleyici ile yürütülür.
(3)Yapılan ön incelemede, başvuru dosyasında eksiklik tespit edilmesi durumunda söz konusu eksikliğin veya eksikliklerin tamamlanması hususu destekleyiciye bildirilir. Eksikliklerin tamamlanmasından sonra değerlendirme süresi yeniden başlar. Şayet, dosyadaki eksiklikler giderilmez ise, başvuru reddedilmiş sayılır ve klinik araştırmaya başlanamaz.
(4) Bakanlık nezdinde başvuru dosyası üzerinde yapılacak ön incelemede, bilgi ve belgeleri tamam olan başvuru dosyası, gerekli gördüğü durumlarda etik ve bilimsel açıdan görüş almak üzere Klinik Araştırmalar Danışma Kuruluna sunulur.
(5) Destekleyici, klinik araştırmanın başlatılmasına dair Bakanlığın izni kendisine bildirilmediği müddetçe klinik araştırmaya başlayamaz.
(6) Genetik olarak modifiye edilmiş organizma taşıyan ürünler veya somatik hücre tedavisini veya gen tedavisini içeren ürünler ile yürütülecek klinik araştırmalarda altmış günlük süreye ilave olarak otuz günlük bir uzatmaya gidilebilir. Ancak araştırma konusunun özellikleri nedeni ile Bakanlık dışından uzmanların görüşlerinin alınmasına ve daha ayrıntılı incelemelere ihtiyaç duyulması halinde bu süre doksan gün daha uzatılabilir.   
(7) Etkin maddesi veya etkin maddelerinden biri biyolojik olan ürünler ile insan veya hayvan kaynaklı biyolojik ürünler, insan veya hayvan kaynaklı biyolojik komponenti olan ürünler veya imalatı bu komponentlerden birini içeren özel karakteristiği olan ürünlerin klinik araştırmaları da bu maddenin yukarıdaki fıkralarında belirtilen prosedür gereğince izne tabidir. 

Araştırmanın  yapılamaması halinde  bilgi verilmesi
MADDE 26- (1) Bakanlıkça izin verilmesine rağmen, klinik araştırmanın herhangi bir sebeple başlamaması veya başladıktan sonra tamamlanmadan durdurulması halinde, durdurma kararı onbeş gün içinde gerekçeleri ve çalışmaya alınmış olan gönüllülerin tedavisinin idamesine ilişkin tedbirleri içeren bilgi yazısı ile birlikte ilgili onaylanmış etik kurula ve Bakanlığa bildirilir.
 
Klinik araştırmanın  yürütülmesi
MADDE   27- (1) Klinik araştırmalar aşağıda belirtilen şekilde yürütülür:
a) Klinik araştırmanın başlamasından sonra protokolde yapılacak değişiklikler destekleyici tarafından, Bakanlığa ve onaylanmış etik kurula bildirilir. Bakanlık, başvuru tarihini izleyen günden itibaren otuzbeş gün içinde protokol değişikliğini onay ya da red hususunda görüş bildirmez ise, protokol değişikliği yürürlüğe konabilir. Ancak, bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (e) bendinde belirtilen protokol değişiklikleri için her halükarda Bakanlık onayı gereklidir.
b) Bu maddenin (a) bendinde belirtilen hususlar saklı kalmak kaydıyla, klinik araştırmanın yürütülmesi sırasında gönüllülerin güvenliğini ve sağlığını etkileyebilecek veya araştırılan ürünün geliştirilmesiyle ilgili herhangi bir yeni durumun ortaya çıkması halinde, destekleyici veya araştırıcı, bu tehlikelere karşı gönüllüleri koruyacak gerekli acil güvenlik tedbirlerini alırlar. Destekleyici, bu yeni durum ve alınan tedbirler hakkındaki bilgileri, onaylanmış etik kurulu da bilgilendirerek Bakanlığa bildirir.
c) Destekleyici, klinik araştırmanın sona ermesinden itibaren doksan gün içinde durumu, onaylanmış etik kurula da bilgi vermek suretiyle, Bakanlığa bildirir.
(2) Şayet, klinik araştırma öngörülen süreden önce sonlandırılmış ise, destekleyici araştırmanın sona erdirildiğini, onbeş gün içerisinde gerekçeleri ile birlikte onaylanmış etik kurula da bilgi vermek suretiyle, Bakanlığa bildirir.

Klinik araştırmanın askıya alınması veya  yasaklanması
MADDE  28- (1) Bakanlık; klinik araştırmanın yürütülmesi sırasında, araştırmaya izin verilirken bildirilen gerekliliklerin karşılanmadığı veya bu gerekliliklere aykırı davranıldığını tespit eder ise, destekleyiciyi veya araştırıcıyı veya araştırmayı yürüten diğer personeli, bu durum veya durumların düzeltilmesi için alınması gereken tedbirleri de açıkça belirterek uyarır. Ayrıca, bu durumu, ilgili onaylanmış etik kurula bildirir.
(2) Klinik araştırmanın güvenliliği ve bilimsel uygunluğu haklarında başvuru eklerinde verilen bilgilerin ve çalışma şartlarının geçerliliğini kaybetmesi durumunda Bakanlık klinik araştırmayı askıya alabilir veya yasaklayabilir. Durumu destekleyiciye ve ilgili onaylanmış etik kurula bildirir. Gönüllüler için aşikar risk içermeyen durumlarda askıya alma veya yasaklama kararı alınmadan önce destekleyicinin ve/veya araştırıcının konu ile ilgili görüşleri istenebilir. Ancak destekleyici veya araştırıcıların bu görüşlerini bir hafta içinde Bakanlığa göndermeleri gerekir. Bu durumda alınan  ilgili kararlar çalışmanın yürütüldüğü ülkelerdeki yetkili otoritelere de gerekçesi ile bildirilebilir.

Araştırıcılar
MADDE 29- (1) Klinik araştırmalar, klinisyen tıp doktoru veya diş hekimi olan bir sorumlu araştırıcının başkanlığında, araştırmanın niteliğine uygun bir ekiple yürütülür. Bir merkezde yürütülen klinik araştırmada görevli sorumlu araştırıcının, klinik araştırma konusu ile ilgili uzmanlığını veya doktorasını tamamlamış olması gerekir.
(2) Faz I ve Faz II çalışmaları, klinik farmakolog veya tıp doktoru farmakolog ile uzman hekimler tarafından birlikte yürütülür.

Sözleşmeli araştırma  kuruluşu
MADDE 30- (1) Destekleyici; yazılı sözleşme yapılmak suretiyle, kendi görevlerinin ve sorumluluklarının bir kısmını bilimsel esaslara ve İyi Klinik Uygulamalarına uygun şekilde çalışan ticari veya akademik kuruluşlara devredebilir.
   (2) Sözleşmeli araştırma kuruluşunun aşağıda ana hatları ile belirtilen özellikler başta olmak üzere asgari teknik personel ve teknik donanımı ile ilgili  koşulları taşımalıdır:
a) Bakanlıkça düzenlenen ya da onaylanan  kurs ve benzeri eğitim programını başarı ile tamamlamış  tıp doktoru ya da eczacı  en az bir elemana ve görevine uygun eğitim görmüş yeterli sayıda yardımcı teknik ve destek elemanlarına sahip olmak,
b) Klinik araştırma etkinliklerini yürütmeye elverişli  bilgisayarlı, yeterince otomatize iletişim sistemine, anketleme ve benzeri veri toplama ve işleme etkinliklerine, saha çalışmaları düzenlemeye,  yönetmeye ve değerlendirmeye, düzgün kayıt tutmaya, arşivlemeye ve bu görevlerle ilgili standart çalışma yöntemi belgelerine sahip olmak,
c) Teknik personelin sürekli eğitimi için  yazılı programları bulunmak, 
ç) Teknik personelin her biri için gördüğü hizmet içi eğitimi belgeleyen bir dosya tutmak,
d) Arşiv için özel yer ayırmak ve eleman görevlendirmek.
(3) Sözleşmeli araştırma kuruluşunun niteliklerinin değerlendirilmesi, sözleşme konusu ve ilgili diğer belgeler, denetim ve diğer gereklilik durumlarında Bakanlığa ibraz edilmek üzere muhafaza edilir.
(4) Görevlerin ve sorumlulukların sözleşmeli araştırma kuruluşuna devredilmesi, destekleyicinin, devredilen hususlara dair muhtemel hukuki ve cezai sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Destekleyici ve sözleşmeli araştırma kuruluşu, sözleşme konusu işlerin ve işlemlerin sonuçlarından birlikte sorumludur.

ALTINCI BÖLÜM
Araştırılan Ürünler

Araştırılan  ürünlerin imalatı ve  ithalatı
MADDE 31- (1) Araştırılan ürünlerin, 23/10/2003 tarihli ve 25268 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Beşeri Tıbbi Ürünler İmalathaneleri Yönetmeliği  ve aynı Yönetmelik uyarınca yürürlüğe konulan İyi İmalat Uygulamaları Kılavuzunda belirtilen kurallara uygun olarak imal edildiğinin garanti edilmesi gerekir.
(2) Etik kurullarca uygun görülen ve Bakanlıkça onay verilen klinik araştırmalarda kullanılacak ürünlerin imali veya ithali için Bakanlıktan izin alınır ve bu izin için sadece destekleyici, başvuruda bulunabilir.
(3) Araştırılan ürünün imalatını veya ithalatını yapacak destekleyici, Beşeri Tıbbi Ürünler İmalathaneleri Yönetmeliğinin 11 inci maddesinde öngörülen meslek mensuplarından bilgi birikimi ve tecrübesi bulunan en az bir kişiyi mesul müdür olarak daimi surette istihdam etmek ve aşağıda belirtilen hususları yerine getirmek mecburiyetindedir: 
a) İthal veya imal edilecek araştırılan ürünün her bir serisinin, Bakanlık tarafından yayımlanan Beşeri Tıbbi Ürünler İmalathaneleri Yönetmeliği  ve İyi İmalat Uygulamaları Kılavuzuna uygun olduğunun ve Bakanlığa klinik araştırmalar için yapılan başvurunun dosyasında bildirilen bilgiler ile uyumlu olarak imal ve kontrol edildiğinin temini,
b) Klinik araştırma ürünlerinden karşılaştırılan ürün ithal edileceği ülkede ruhsatlı ise, kullanılacak her bir serisi için Bakanlığa yapılacak klinik araştırma başvurusu sırasında, İyi İmalat Uygulamaları Sertifikasının; bu sertifikanın temini mümkün değil ise, her seriye ait ilgili analizlerin yapıldığını gösteren dokümanların sunulması,
c) Bu maddenin üçüncü fıkrasının (a) ve (b) bendlerinde belirtilen belgeler haricinde Bakanlıkça gerek görülür ise, analizlerin yapılabilmesi için analize yetecek sayıda ürün numunesinin ve imalat metotlarına dair belgeler ile diğer belgelerin saklanması,  
ç) Araştırılan ürün başka bir ülkede imal edilmişse, imal edilen her bir serinin en azından Beşeri Tıbbi Ürünler İmalathaneleri Yönetmeliğinde belirtilen iyi imalat uygulamaları standartlarına uygun koşullarda, dosyasında belirtilen ürün spesifikasyonlarına göre imalinin ve kontrolünün yapıldığının belgelenmesi.
(4) Klinik araştırma yapmak amacıyla imal veya ithal edilen ürünlerin her serisinin, bu maddeye uygun olduğuna dair gerekli bilgi ve belgeler, araştırma müddetince güncelleştirilerek mesul müdür tarafından muhafaza edilir ve bu belgeler, Bakanlıkça gerçekleştirilecek incelemeler veya denetimler sırasında talep edildiğinde sunulmak üzere, en az beş yıl boyunca saklanır.
(5) Araştırılan ürünün özelliğine göre Bakanlık, imalat ve ithalatla ilgili ek bilgi ve belgeler talep edebilir.  
(6) Ürün, tıbbi cihaz veya vücuda yerleştirilebilir aktif tıbbi cihaz ile kombine halde tek bir ürün olarak kullanılıyor ve tek kullanımlık ise, ürün olarak kabul edilir ve bu ürünlerin klinik araştırması çerçevesinde imalatı ve ithalatı bu Yönetmelik kapsamında değerlendirilir.
(7) Klinik araştırma kapsamında, tıbbi cihaz veya vücuda yerleştirilebilir aktif tıbbi cihaz, işlevini yerine getirebilmek için ürün ile birlikte kullanılıyor ise, ürün bu Yönetmelik kapsamında; tıbbi cihaz, 13/03/2002 tarihli ve 24694 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tıbbi Cihaz Yönetmeliği kapsamında, vücuda yerleştirilebilir aktif tıbbi cihaz ise, 12/03/2002 tarihli ve 24693 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Vücuda Yerleştirilebilir Aktif Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği kapsamında değerlendirilir.

Araştırılan  ürünlerin etiketlenmesi
MADDE  32- (1) Araştırılan ürünün dış ambalajında veya dış ambalajı yok ise en dıştaki hazır ambalajındaki etiket, Beşeri Tıbbi Ürünler İmalathaneleri Yönetmeliği kapsamında  yürürlüğe konulan İyi İmalat Uygulamaları Kılavuzuna uygun olarak ve Türkçe hazırlanır.
(2) Ruhsatlı ürün ile endikasyonu kapsamında yürütülen klinik araştırmalarda, bu araştırmaların planlanması sırasında ürün imalatı veya ambalajlanması ile ilgili olarak özel bir durum öngörülmemiş ve klinik araştırmaya iştirak eden gönüllülerin sağlık problemleri bu ürünün endikasyonu kapsamında ise, bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen Yönetmelik ve ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır.

Sorumlu araştırıcının  araştırılan ürün ile ilgili sorumluluğu
MADDE 33- (1) Klinik araştırmanın yapıldığı her merkezdeki sorumlu araştırıcı, araştırılan ürünlerin teslim alınmasından, muhafazasından, yazılı isteklere göre dağıtımından, stok kontrolünden, artan kısmına protokol gereğince yapılacak işlemlerden, kayıtlarının tutulması işlemlerinin yürütülmesinden sorumludur.
(2) Sorumlu araştırıcı, bu işlemler için bir yardımcı araştırıcı veya kullanılan ürünün miktarını da dikkate alarak gerekirse bir eczacı görevlendirebilir. Bu kişinin adı, ilgili onaylanmış etik kurula araştırma için yapılacak başvuruda bildirilir.

Araştırılan ürünlerin geri çekilmesi
MADDE 34- (1) Klinik araştırmanın durdurulması halinde, araştırmacının elinde kalan ürünlerin tamamı, destekleyici tarafından dağıtım yerlerinden derhal geri çekilir ve durum onbeş gün içinde Bakanlığa bildirilir.
(2) Araştırılan ürünlerin geri çekilmesi ve geri çekilen ürünlerin imhası ile ilgili işlemler ve tedbirler, başvuru formunda ayrıntılı olarak belirtilir.

YEDİNCİ BÖLÜM
Advers Etkinin ve Advers Olayların İzlenmesi ve Bildirimleri

Advers olayların bildirimi
MADDE 35- (1) Protokol veya araştırıcı broşüründe belirtilen ve hemen rapor edilmesi gerekli görülmeyen advers olayların haricindeki ciddi advers olayların tamamı araştırıcı tarafından, destekleyiciye derhal bildirilir.
(2) Bu acil raporu, ayrıntılı yazılı bir rapor izler. Acil raporu ve bunu izleyen raporlarda çalışmaya iştirak eden gönüllüler için tek bir kod numarası kullanılır.
(3) Güvenlik değerlendirmeleri için kritik olarak tanımlanmış advers olaylar ve/veya laboratuar bulguları, protokolde belirtilen süre ve şekilde derhal destekleyiciye rapor edilir.
(4) Araştırıcı, klinik araştırmaya iştirak eden gönüllülerden birinin ölümü durumunda,  destekleyiciye, ilgili onaylanmış etik kurullara, Bakanlığa istenilen her türlü ek bilgiyi sunar.
(5) Destekleyici, araştırıcı veya araştırıcılar tarafından kendisine rapor edilen tüm advers olaylara ait ayrıntılı kayıtları tutar. Bu kayıtlar, talep edildiği takdirde Bakanlığa sunulur.

Ciddi advers etkinin bildirimi
MADDE 36- (1) Klinik araştırmalar sırasında, ölümle neticelenmiş veya hayatı tehdit edici şüpheli beklenmeyen ciddi advers etkiler hakkında destekleyici, söz konusu bilgilerin kendisine ulaşmasından itibaren yedi günü geçmeyecek şekilde Bakanlığı ve ilgili onaylanmış etik kurulu bilgilendirir. Bu vakalar hakkında ek bilgileri içeren izleme raporlarını kendisine ulaşmasından itibaren sekiz gün içerisinde aynı mercilere iletir.
(2) Diğer ciddi beklenmeyen advers etkilerin tamamı, Bakanlığa ve ilgili onaylanmış etik kurula destekleyici tarafından, ilk bilginin edinilmesini takiben mümkün olan en kısa sürede ve en fazla onbeş  gün içinde bildirilir.
(3) Destekleyici ayrıca, tüm araştırmacıları da bilgilendirir.
(4) Bakanlık, araştırılan ürünlere ait kendisine iletilen beklenmeyen şüpheli ciddi  advers etkilerin tamamının kayıtlarını muhafaza eder.

Bildirimler
MADDE 37- (1) Destekleyici, araştırmalardan elde edilen bulgu ve neticeleri, görülen şüpheli ciddi advers etkilerin tamamının listesini ve gönüllülerin güvenliği ile ilgili bilgileri de içerecek biçimde altı ayda bir İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzu ekinde yer alan ara  rapor formu ile onaylanmış etik kurulların görüşünü alarak, Bakanlığa bildirir. Gerekli gördüğü durumlarda ve daha kısa süreli araştırmalarda Bakanlık ve onaylanmış etik kurullarda daha kısa sürede rapor isteyebilir.
(2) Çok merkezli klinik araştırmalarda ara rapor ve sonuç raporu, araştırmada yer alan merkezlerin tamamının klinik araştırma ile ilgili sonuçlarını içerecek şekilde ve İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzu ekinde yer alan formlar doğrultusunda hazırlanır.
(3) Bildirimlerin Bakanlığa düzenli olarak iletilmesinden destekleyici sorumludur.

SEKİZİNCİ BÖLÜM
Genel ve Son Hükümler

Klinik araştırma kayıtları ve gizlilik
MADDE 38- (1) Klinik araştırma ile ilgili kayıtların tamamı düzenli olarak tutulur ve klinik araştırmanın tamamlanmasından sonra en az beş yıl süre ile saklanır. Temel belgeler, istem üzerine yetkili makamın görüşüne kolayca sunulmasını sağlayacak şekilde arşivlenir. Araştırma kayıtlarının gizliliği esastır. Bu kayıtlar ancak, hukuken yetkili kişilerin veya mercilerin talebi halinde yetkili kişilere sunulur.

Denetim
MADDE 39- (1) Bakanlık, denetim yapabilecek teknik yeterliliği haiz iyi klinik uygulamaları denetçileri aracılığı ile yurtiçinde ve yurtdışında yürütülen klinik araştırmaları, araştırmaların yapıldığı yerleri, destekleyiciyi ve sözleşmeli araştırma kuruluşunu, araştırılan ürünlerin imal edildiği  yeri, klinik araştırma ile ilgili analizlerin yapıldığı laboratuarları, bu Yönetmeliğe, İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzuna, İyi Laboratuar Uygulamaları Kılavuzuna, İyi İmalat Uygulamaları Kılavuzuna ve ilgili diğer mevzuat hükümlerine uygunluğu yönünden denetler.
(2) İyi klinik uygulamaları denetçileri, eczacı veya tıp doktoru ve/veya farmakolog veya  çalışmanın niteliğine uygun klinik branş uzmanı ve İyi Klinik Uygulamaları konusunda yeterli eğitim ve deneyime sahip olmalıdır. İyi klinik uygulamaları denetçileri yeterli formasyona sahip olacakları konularda eğitimden geçirilir ve sertifikalandırılırlar. Standart Çalışma Yöntemi  periyodik olarak güncelleştirilir ve iyi klinik uygulamaları denetçilerinin sürekli bilgilenmesi sağlanır. İyi klinik uygulamaları denetçilerine düzenlenecek kimlik belgesi denetimler esnasında denetlenecek tarafa ibraz edilmelidir. İyi klinik uygulamaları denetçileri denetim esnasında elde ettikleri bilgilerin gizliliğini korumakla yükümlüdür.
(3) Denetim sonuçları, rapor haline getirilir ve gönüllünün haklarını ve sağlığını ilgilendiren gizli hususlar haricindeki denetim sonuçları ile ilgili bilgiler, destekleyiciye bildirilir.
(4) Denet

Bu haber 4,857 defa okundu.