Tarhan Erdem iyibilgi’ye konuştu!

Konda araştırma şirketinin yöneticisi Tarhan Erdem 22 Temmuz seçimlerine damga vurmuştu. Tarhan Erdem’in seçimden önce düzenlediği anketlerde AKP’nin zaferini işaret etmesi tepki toplamış, kimi gazeteciler Erdem’i bilimsellikten uzak bulmuştu. Ancak Erdem “bilimsel bir araştırma” yaptığının altını çizmiş, seçim sonuçlarını beklemişti. Türkiye’nin önemli gerginlikler yaşadığı o dönemde Tarhan Erdem seçim sonuçlarını kesine yakın bir şekilde tahmin etmişti. Daha sonra kendisini eleştiren gazeteciler özür dilemişti.

İşte Tarhan Erdem’in güvenilirliği 22 Temmuz’da daha da perçinlendi. Şimdi Erdem son araştırmasıyla gündemde. Tartışma yaratan araştırma toplumda türban kullanımının yaygınlığı ile ilgili.

Erdem’in yöneticisi olduğu Konda araştırma şirketinin 41 ilde toplam 5289 kadın ve erkekle yaptığı anketin en dikkat çekici sonucu geleneksel örtünme biçimi olan başörtüsü takanların hızlı bir şekilde örtünme biçimini ‘türbana’ dönüştürmesi. Araştırma verilerine göre başını türbanla örtenlerin oranı son dört yılda yüzde 3.5'ten 16.3'e çıktı. Başörtüsü, yemeni gibi geleneksel örtülerle örtünen kadınların oranında ise yüzde 59.5'ten, yüzde 51.9'a düşüş oldu. Yapılan son araştırmalarda toplum genelinde türban kullanımının düştüğü ortaya çıkan bir gerçekti. Erdem’in araştırması toplumun genelinde başını örten kadınların arttığına değil, başını örten kadınlar arasında türban kullanımının yaygınlaştığına işaret ediyor.

Elbette konu türban gibi ‘alengirli’ ve siyasi tartışmaların odağındaki bir konu olunca ilgi çekiyor. Gazeteciler araştırmanın sonuçlarını kendi pozisyonlarını güçlendirmek için kullanıyor. Elbette kendilerine göre yorumlayarak.

Örneğin araştırma içinde geçen “türbanlı sayısı arttı” cümlesini Ertuğrul Özkök “zaten bunu vurguluyorduk” diye yorumluyor. Ancak gözden kaçan ayrıntı araştırmanın “türbanlı kadın sayısında artış” olduğunu söylememesi. Vurgulandığı gibi araştırma başını örten kadınlar arasında türbanın yaygınlaştığını, geleneksel örtünün terk edildiğinin altını çiziyor. Hatta bir adım daha ileri giderek bunun şehirleşme ile bağlantısını kuruyor. Kırsal kesimden ziyade, şehirli kadınların daha çok türban kullandığını vurguluyor.

Ama dediğimiz gibi… Konu türban ve bu konu siyasi tartışmalarla yakından ilintili. İktidarından muhalefetine, gazetecisinden düşünürüne zamanı ve yeri geldiğinde –karşıt olsun savunsun- türban konusu mücadele zemini haline gelebiliyor.

Zaten Emre Aköz’ün “Tarhan Erdem’i nasıl kullandılar” şeklindeki yazısı da buna işaret ediyor. Prof. Dr. Şerif Mardin gibi güvenilir bir ismin söyledikleri üzerinden açılan Malezya tartışmasına atıf yapan Aköz, bir anda bıçak gibi kesilen bu tartışmada Mardin’in “siyasi tartışmalara” alet edildiğini söylüyor. Aköz’ün şimdiki kaygısı ise Tarhan Erdem gibi güvenilir bir ismin araştırmasının türlü çarpıtmalarla “siyasi mücadeleye” alet edilmesi. Aköz güvenilir isimleri kendi ‘çıkarı’ için kullanan kesimin ise özelde Doğan grubu yayın organları olduğunu ima ediyor.

Peki, Tarhan Erdem konuyla ilgili ne düşünüyor? Tartışmalardan rahatsız mı? Yanlış anlaşıldığına, konunun doğru tartışılmadığına mı inanıyor? Bu soruları Tarhan Erdem’in kendisine sorduk. Kısa yanıtlar aldık.

Tarhan Erdem’e ilk sorduğumuz soru şuydu: Anketiniz yeni bir türban tartışması başlattı. Kafalar karışmış görünüyor. Bir kesim “evet işte türban artıyor” diyor. Diğer kesim ise “anket tam olarak bunu söylemiyor. Anketin gösterdiği başörtülüler arasında türbanlı sayısının arttığı” iddiasını dile getiriyor. Yanlış mı anlaşıldınız?  Basındaki tartışmalarla ilgili ne düşünüyorsunuz?

Tarhan Erdem’in bu soruya verdiği yanıt oldukça net: Yanlış anlaşılmadım. Erdem kendisinin bilimsel bir çalışma yaptığını, çalışmanın ortada olduğunu belirtiyor ve araştırmayı okuyan herkesin kendine göre yorumlama hakkının olduğunu belirtiyor. Erdem’e araştırmasının siyasi bir tartışmanın içine çekildiğini söylüyor ve bundan rahatsızlık duyup duymadığını soruyoruz. Aldığımız yanıt yine aynı: Bundan da rahatsızlık duymuyorum. İyibilgi’nin sorularını yanıtlayan Erdem ‘kendisinin bilim adamı olduğu, ortaya bilimsel bir araştırma koyduğu, bu araştırma üzerinde yapılan tartışmalara müdahale edemeyeceği, herkesin istediği yorumu yapma özgürlüğünün bulunduğu, bu tartışmalardan rahatsız olmadığı’ noktasında duruyor. Emre Aköz’ün “Tarhan Erdem’i nasıl kullandılar” yazısını hatırlattığımız Erdem “ben bu şekilde yaklaşmıyorum” diye yanıtlıyor sorumuzu.

Güvenilir bir bilim adamı olarak Erdem’in yaklaşımı özetle bu. Erdem “tartışmalara karışamam” diyor. Ancak Türkiye’nin yeniden ve tekrar ilginç bir siyasi tartışmanın içine çekilmeye başlandığı açık. Üstelik bu kez kartlar biraz tehlikeli açılıyor.

www.iyibilgi.com