Uçak kazasıyla gündeme düşen kurum: CERN

4 Aralık 2007 15:16 tsi
Engin Arık, 20 yıldan fazladır CERN'de araştırma yapabilen bir avuçtan az Türk fizikçisinden biriydi. Ölene dek kimse gelip de 'Nedir yaptığınız?' dememişti. Çünkü bunlar 'köpeğin insanı ısırmasıydı' ve nedense kimseyi ilgilendirmiyordu. Oysa CERN da

Fizik profesörü Ömür Akyüz, geçtiğimiz günlerde Isparta'da düşen uçakta hayatını kaybeden meslektaşı Engin Arık'ın ardından, Arık'ın da üyesi olduğu CERN hakkında bilinmeyenleri yazdı.

Gazeteciliğin klasik "köpek insanı ısırırsa değil, insan köpeği ısırırsa haber olur" yargısından yola çıkarak meseleyi anlatan Akyüz, Arık'ın bugüne kadar yaptığı çalışmaların gündem olmamasını da eleştiriyor. Bu eleştirileri yaparken de CERN'in ne idüğü hakkında bilgi veriyor.

İnsan köpeği ısırdı...

Ömür AKYÜZ

30 Kasım 2007 sabahı Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü Seminer Salonu'nu (Feza Gürsey Salonu) üniversite tarihinde görülmemiş bir ortamcı (medya) ordusu doldurmuştu, uçak kazasında ölen değerli meslektaşımız Engin Arık ve öğrencilerimizle ilgili bilgi almak için.

Oysa Engin 20 yıla yakın CERN'de (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) araştırma yapabilen bir avuçtan az Türk fizikçisinden biriydi. Kazada ölene dek kimse gelip de "Nedir yaptığınız?" dememişti, çünkü bunlar "köpeğin insanı ısırmasıydı" ve de tabii ki(!?) kimseyi ilgilendirmiyordu. Engin, birkaç yıl önce ciddi bir kanser atlattı; eğer atlatamasaydı gene bilim dünyamız dışında kimseler ilgilenmeyecekti.

Erdal İnönü tüm ciddi bilimsel çalışmalarını politikaya girmeden önce yaptı, ama o günlerde hiçbir konferansına gazetecilerin geldiğini görmedim, duymadım. Ama başbakan yardımcısıyken kimi ölü zamanlarında yaptığı bir bilimsel çalışmayı- ki pek de yeni bir şey olmadığını Tosun Terzioğlu bir ara fısıldamıştı- anlatacağında yukarıda değindiğim salona epeyce ortamcı gelmişti.

1981 yılında Boğaziçi Üniversitesi, Avrupa Fizik Derneği'nin büyük kongresine sahne olmuştu. İnönü başkanlığındaki Türk Fizik Derneği'nin düzenlediği bu kongreye dünyanın çeşitli ülkelerinden 600 kadar katılan olmuş; birisi Nobel ödüllü, birçok dünyaca ünlü fizikçi konferanslar vermişti (Erdal İnönü'nün ölümünün ardından 2 Kasım 2007 günkü Cumhuriyet gazetesinin 18. sayfasında çıkan bir resim o kongrede çekilmişti), oysa gazeteciler yalnızca ilk gün açılış konuşmalarından birisini yapan Bakan Şahap Kocatopçu'nun konuşma metninin peşindeydi.

Demek ki bizlerin ilgilenilmek için ya uçak kazasında ölmemiz ya da politikaya girmemiz gerekiyor.
Belgesel yayınlarını yasa zoruyla gecenin geç saatlerinde bu amaca yönelik yayın yapan kanallar ve bunların bazılarıyla ilişkili NTV (neden 'ne te ve' değil de 'en ti vi' anlamıyorum) gibi haber kanalları dışında- 'ulusal' kanallarımız ve en çok satan gazetelerimiz bir tür sansasyon olmadıkça fen bilimlerine pek yüz vermiyorlar. Tabii ki yıllardır Bilim-(Teknik) Teknoloji dergisini çıkaran Cumhuriyet'in yeri başka. Bir süre Hürriyet de denedi bunu Bilim ekiyle ama sürdürmedi. (Aslında böyle bir ek, fen bilimlerine çok meraklı olan genel yayın yönetmeninin -gündem başka bir konuya zorlamıyorsa- pazar günleri köşesinde böylesine konulara değindiği Radikal'e yaraşır.)

CERN belki de Avrupa Birliği'nin ilk yapıtaşı. ABD ve SSCB'nin maddi gücüne hiçbir Avrupa ülkesi tek başına erişemediğinden büyük kaynaklar gerektiren bilimsel araştırmalar için bir kısım Avrupa ülkeleri işbirliği yaparak bu merkezi 1954 yılında kurdular. O günden bu yana maddenin ve evrenin yapısına ilişkin pek çok buluşa sahne olan CERN'de yapılan deneylerden Nobel ödülleri de çıktı ve çıkmaya devam edecektir. Bu arada şunu da eklemeden geçemeyeceğim. Buradaki deneylerin gerektirdiği çok özel gereçlerin yapımı değişik Avrupa ülkelerinin endüstri firmalarına ihale edilmekte ve bu firmaların yaratıcılıklarını ateşlemektedir. Bu sayede diğer endüstriyel üretimin de ilerlemesiyle bu ülkelerin kazançları CERN'e yaptıkları katkının çok üstüne çıkabilmektedir (bu arada www de orada geliştirildi).

Ne yazık ki ülkemiz bu merkeze üye değil; devlet yöneticileri ile onların danıştıkları kimi bilimsel örgütlerimiz ise bu konuyu 'tüyü bitmemiş yetim' edebiyatıyla ele almakta. Yılda 10 milyon ABD dolarına mal olacak bu üyeliğin ilk yıl 9 milyonu, ikinci yıl 8, üçüncü yıl 7, . . . yani on yıl içinde toplam 50 milyon ABD doları yurtiçinde CERN'de çalışacak eleman yetiştirilmesine harcanacaktı. Bu proje'ye devlette en çok yakınlık gösteren, dışişleri bakanlığı sırasında İsmail Cem olduysa da bir yere vardıramadı.

İşte, üye olmadığımız bir uluslararası merkeze kendi becerileri ve pek az devlet yardımıyla katılmayı beceren bir avuçtan az kıdemli araştırmacımızdan ikisinin, ve yetişmekte olan dördünün bu kazada ölmelerini, getirdikleri tepki ve ilgi bakımından 'insanın köpeği ısırması'na benzetiyorum.

Umarım devlet CERN üyeliğini bu değerli insanların anısına olsun gerçekleştirir de onların yitirilmesiyle oluşan beyin gücü açığının kapatılması çabuklaşır.

R. Ömür Akyüz: Boğaziçi ve Yeditepe üniversiteleri fizik profesörü; Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekanı

Bu haber 487 defa okundu.