Türkiye'nin Ortadoğu politikası değişiyor mu?

25 Kasım 2007 22:05 tsi
Iraklı Kürtlerin bağımsızlık eğilimi, İran'ı dengeleme isteği ve ABD'nin PKK'yı İran'a karşı destekleme ihtimali, Ankara'yı Ortadoğu'da daha etkili katılıma sevk ediyor. Türkiye bekleyip görme politikasından vazgeçecek

Vahid Abdülmecid/ Ehram (Radikal)

Türkiye şu an bölgesel politikalarını gözden geçiriyor. Son olarak PKK'nın Kuzey Irak'taki üslerine dair krizin tırmandırılması bu gözden geçirmenin parçası ve Ortadoğu'daki satranç tahtasına yeni bakışın göstergesi. Türkiye Irak'taki Amerikan işgalinin başından beri beklemeyi veya sınırlı etkide bulunmayı tercih etti. Son dört yılda büyük dönüşümlere sahne olan tabloda, kendi konumunu iyileştirmeye çalışmakla yetindi.

Bu bekleme ve gözlemleme politikası vazifesini büyük ölçüde yerine getirdi ve bu politikadan şu an vazgeçmek, bazı değişimler karşısında sadece kendi güvenliği için değil, rolü ve çıkarları için de tehdit olarak gördüğü şeylerle mücadele gereği yüzünden kaçınılmaz.

Buradaki tehdit PKK'nın temsil ettiğinden öte; PKK, Türkiye'nin şu an üç temel etkenin etkisi altında beliren yeni bölgesel politikasının görünen parçası. Bu üç temel etken ışığında, Türkiye'nin patlamaya hazır bir volkanın üzerinde bulunan bölgedeki rolünün işaretleri belirleniyor.

ABD İran'a karşı tereddüt içinde

Birinci etken, Türkiye'nin Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi'nin Irak'tan yavaş yavaş ayrılmaya yönelik bir eğilim içinde olduğunu düşünmesi. Belki de Türkiye'yi bu bağlamda en fazla tahrik eden olay, Kürt hükümetinin geçen ağustosta ancak bağımsız bir devletten gelecek türden davranışlarda bulunması, Bağdat'ı bir yana bırakarak kontrolündeki bölgede yabancı şirketlerle yedi petrol arama anlaşması imzalamasıydı. Bu davranış Ankara açısından, 2003'teki işgalden bu yana Irak Kürdistanı'nda yaşanan tehlikelere dikkat çeken önceki çanlardan farklı olarak daha gürültülü bir alarm verdi.

Kürt yönetiminin, petrol zengini Kerkük'ü idare ettiği bölgeye katma ısrarı da bunla birleşince, Ankara'nın bekleme ve gözleme politikasını sürdüreceğini düşünmek zorlaşır. Zira Iraklı Kürtlerin bağımsızlık eğiliminin artması, Türkiyeli Kürtlerin bazılarına sadece milliyetçi bir hayal olarak değil, umut ve hatta emel olarak yansıyor.

Hedef sadece Kürt yönetimine baskı uygulamak değil, aynı zamanda ABD'ye de mesaj göndermek. Zira Türkiye, ABD'nin Kürt emellerinin desteklenmesine yardım ettiğini düşündüğü politikasının değişmesine bel bağlıyordu. ABD İran'a karşı askeri operasyon kararı aldığında, Türkiye'ye ihtiyaç duyacaktır. Bunun Washington'ı Iraklı Kürtlerin emellerini desteklemeyi bırakmaya zorlaması gerekir. Fakat zaman geçiyor ve Bush yönetimi İran'a karşı nihai seçenek konusunda tereddüt yaşıyor. ABD'deki iç anlaşmazlıklar askeri seçeneği erteliyor, başkanlık seçimleri kampanyası son sürecine girerken askeri seçeneğin uzaklaşma ihtimali artıyor.

Bu durum, Türkiye'nin bölgesel politikasındaki dönüşümün arkasında ikinci temel etkenle bağlantılı: Ankara, İran'ın bölgedeki rolünün artması, nüfuzunu genişletme başarısı, Irak, Lübnan ve Filistin'deki çeşitli kozlara tutunması ve nükleer projesi karşısında endişe duyuyor. Bu nedenle Ankara'nın hesapları, belki de Irak'ın güney ve orta bölgelerindeki İran nüfuzunu bir ölçüde dengelemesi için Kuzey Irak'ı işgal edip bazı bölgelerinde kalmayı içeriyor olabilir.

Fakat bu hesaplar, Kuzey Irak'ın mevcut şartlarda işgal edilmesinin bir açıdan İran'a yarayacağını göz ardı ediyor. Türk müdahalesi İran'a, savaşçıları Bağdat'ın bazı bölgelerinde ve Diyala'daki El Halis kentinde yoğunlaşan Halkın Mücahitleri Örgütü ve diğer muhaliflerinin izini sürmek için Irak'a benzer bir müdahale yapma gerekçesi verebilir.

Geriye Türkiye'nin bölgesel politikasında yaşanan dönüşümün açıklanması bağlamındaki en önemli etken kalıyor. Bu üçüncü etken ABD'nin, Ortadoğu'da gerileyen projesini desteklemesi için PKK'yı kullanma ve örgütü İran'a karşı etkin bir güce dönüştürme eğiliminde olduğuna dair artan endişe. Bazı Türk stratejistler bu endişeyi, bazı Amerikalı yetkililerin, Türkiye'nin topraklarını Irak savaşında ABD'ye kullandırtmaması nedeniyle Ankara'yı cezalandırmak istemesiyle ilişkilendiriyor.

Ambargodan öteye geçemeyebilir

Görüldüğü üzere Türkiye'nin uykusunu kaçıran şey PKK'nın Kuzey Irak'taki askeri varlığı değil, çekişmenin alevlendiği bölgedeki bölgesel rolünün geleceği. Bu nedenle Ankara ABD'nin Irak'ı işgalinden bu yana bir şekilde beklemeyi sürdürmesi sonrası, çekişmeye güçlü bir biçimde girme ve Ortadoğu'nun geleceğine etkili katılım kararı aldı.

Fakat Ankara daha ileri gidemeyecek, tepkileri sınamak ve Kuzey Irak yönetimine ambargo uygulamak için hesap edilmiş hamlelerde bulunacak sadece. Ankara büyük bir operasyona ancak, çoğu Washington'ın Irak politikasının sonuçlarına ve gelecek dönemdeki ABD-İran çekişmesine bağlı olacak hesaplar ışığında başvurabilir.

(Mısır gazetesi Ehram, Ehram Stratejik Araştırmalar Merkezi'nde uzman, 20 Kasım 2007)

Bu haber 1,024 defa okundu.