Ölüm aniden gelmişti..

12 Ekim 2007 10:46 tsi
Kitapları 20 dilde yayınlanan yazar Mehmed Uzun, tedavi gördüğü Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde hayata gözlerini yumdu. Birçok ödülü bulunan Uzun yarın Diyarbakır'da toprağa verilecek..

Uzun süredir kanser tedavisi gören yazar Mehmed Uzun (54), kaldırıldığı Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Reanimasyon Servisi'nde tüm çabalara rağmen kurtarılamadı. Uzun, dün 11.00 sıralarında vefat etti. Milliyet'in verdiği habere göre, Modern Kürt romanının kurucusu sayılan Uzun 1977'de İsveç'e yerleşti. 2006'da Diyarbakır'a gelerek tedavisine burada devam etti.

Kürtçe, Türkçe ve İsveççe yazdığı kitapları 20 dilde yayımlanan Uzun hakkında Türkiye'de çok sayıda dava açıldı. İsveç ve Dünya Gazeteciler Birliği üyesi Uzun, Türkiye Yayıncılar Birliği'nin Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü'nü, Berlin Kürt Enstitüsü'nün Edebiyat Ödülü'nü, İskandinavya'nın önemli ödüllerinden Torgny Segerstedt Özgürlük Kalemi Ödülü'nü, İsveç Akademisi'nin Stina-Erik Lundeberg Ödülü'nü aldı. Uzun'un cenazesi yarın Diyarbakır'da toprağa verilecek.

Uzun'un vasiyeti

Bu arada Uzun'un son nefesinde doktorlara, "Yaşar Kemal, Ahmet Türk ve Şerafettin Elçi'nin cenaze törenimde konuşma yapmasını istiyorum" vasiyetinde bulunduğu açıklandı.

Melez bir dil yaratmıştı

Arkasından, "Kürt edebiyatının, uluslararası alanda ün yapmış, yaşayan en önemli temsilcisiydi" diye yazacaklar. Bu, kapsayıcı bir ifade olmakla birlikte yeterince derinlikli olmayacak. Mehmed Uzun, bir hakikati anlatmaya, aktarmaya çalışıyordu. Çocukluğundan bildiği hikâyeleri, ilk gençlik yıllarında tanıdığı cezaevini, ölümleri, sürgünü, aşkı ve geleneği atalarından, toprağından öğrendiği dille 'söylüyor'du.

Sözlü geleneğe yaslanan Kürt edebiyatının yazılır, basılır ve dünya dillerine çevrilir hale gelmesinde önemli bir rolü olan Uzun, ailesinde okula giden ve Türkçe eğitim alan ilk kişiydi. İlkokula başlamasının kararını babası ve dedesi almıştı. Ailenin dilini kayda geçirecek bir oğul yetişiyordu. Uzun, esas Türkçe keşfini Yaşar Kemal'in "Teneke" isimli eseriyle yaptı.

Vatandaşlıktan çıkarılmıştı

Kürtçe okuma ve yazmayı ise ancak 17'sinde, cezaevindeyken öğrendi. Yayın yönetmenliğini yaptığı Kürtçe - Türkçe bir dergi nedeniyle yargılanan ve bu süreçte Türkiye'den ayrılan, 1980'lerin başında da vatandaşlıktan çıkarılan Uzun'un edebi yaşamı, sürgünlüğü ile paralel şekilde gelişti.

Ancak sürgün edebiyatının sınırlarını aştı; İsveç'ten dünya edebiyatına ve bu arada Türkiye'ye de sızmayı başardı. Çok dilli, çok kültürlü bir entelektüel olarak karşımıza çıkan Uzun'un edebi gücünü katmerleyen şey de, -ironik bir biçimde- çok dilliliği oldu.

Neredeyse bir arkeolog gibi çalışarak öğrendiği tüm dillerin dehlizlerinde dolaştı, onları birbirlerine kattı ve ortaya Kürtçe, Türkçe, İsveççe melezi bir dil çıkardı.

1992'de 200'den fazla Kürt aydınıyla birlikte vatandaşlığa alınan Uzun, 15 yıl sonra Türkiye'ye gidip gelmeye başladı. Bu gidip gelmeler bazen ziyaret bazen de siyasi davalar nedeniyleydi.

Bu davalar bile Uzun'un yazarlığını besledi. "Aşk Gibi Aydınlık, Ölüm Gibi Karanlık" kitabıyla 'yasadışı silahlı terör örgütüne yardım etmek' suçundan 2001'de İstanbul 4 No'lu DGM tarafından yargılandı ve beraat etti. Süreç, yazarın 2005'te yayımlanan "Ruhun Gökkuşağında" isimli otobiyografik kitabına ilham oldu. Uzun, hem davayla şekillenen gündemini hem de geri dönüşlerle yaşamını anlattı, yıllar sonra Türkçe olarak yazdığı bu ilk kitabında.

Soyadı Biro'ydu

Mehmed Uzun, hakkında söylenecek çok şey olan ama aslında hiçbir şey de söylenemeyecek bir hayat yaşadı. Onu tanıdığımız adı bile 'yanlış'. 1953 Siverek doğumlu Mehmed Uzun'un kulağına fısıldanan isim, Hemê, Türkiye Cumhuriyeti nüfus kayıtlarına Mehmet olarak geçmiş; Mehmet, Avrupa'da -t sesinin yumuşatılarak kullanılması nedeniyle Mehmed olmuş.

Soyadı olan Biro da Türkçeleştirilerek Uzun'a dönüşmüş. Uzun, ölmek için seçtiği bu topraklarda belki de yeterince bilinemedi.

MİLLİYET SANAT'A YAZMIŞTI...

'Ölüm aniden gelmişti'

Mehmed Uzun, yaşamını, yazarlık serüvenini ve ölümle mücadelesini geçen ay Milliyet Sanat Dergisi'nde yayımlanan "Bir yaşam öyküsü: Ölüm meleğinden kaçmayacağım da, onu beklemeyeceğim de" başlığı altında kaleme aldı.

Kendini "Mecbur bir yazardım ben, mecburiyetten yazan bir yazar" diye tanımlayan Uzun hastalığını da anlatıyordu:

"Yeni durumu olduğu gibi kabul etmekten başka bir yol yoktu, ölüm çok aniden gelmişti ve içimde bir canavar olarak her tarafımı işgal ediyordu. Bu durumda, esas karar vermem gereken bir başka konu da vardı; hızla yanıma sokulan ölüm meleğiyle çekip gidecek miydim yoksa direnecek miydim? Bu kararın öyküsü oldukça uzun, umarım bir gün onu da yazarım, ancak sonunda kararımı verdim; ölüm meleğiyle randevumu ertelemeye çalışarak direnecektim."

Yaşamı boyunca direnmiş, yazarlığa hayata tutunabilmek için başlamış biri olarak mücadeleyi seçtiğini anlatıyordu:

"Kendime ve hep yanımda, başucumda olan eşime (dost ve akrabalara da) ölümle ilgili konuşmayı, düşünmeyi, hatta ölümü çağrıştıran herşeyi yasakladım. Kaç günlük ömrümün kaldığını gülümseyerek bana söyleyen doktorlara da yasak koydum. Ölümü, konuşmayacak, düşünmeyecek, hissetmeyecektim. Onun yerine hep hayatı, geleceği, hayatı umudu, azmi konuşacak, düşünecek, hayal edecektim. Ama eğer ölüm meleği de gelip beni alırsa da, metanet ve sükunetle onunla gidecektim, mümkünse yüzümde bir tebessümle."

Gül'den başsağlığı telgrafı

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, yazar Mehmed Uzun'un vefatı nedeniyle eşi Zozan Uzun'a başsağlığı telgrafı gönderdi.

Bu haber 775 defa okundu.