Kara Çarşamba için Ankara alarmda

7 Ekim 2007 15:11 tsi
Ankara, ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi’nde Çarşamba günü oylanacak Ermeni soykırım tasarısına karşı harekete geçti. Ermeni tasarısının ABD Kongresi’nden geçme ihtimalini değerlendiren uzmanlar, “Eğer yasa çıkarsa, Türkiye

Ankara, ABD'de oylanacak Ermeni soykırım tasarısına karşı harekete geçti

IRAK’IN Süleymaniye kentinde 4 Temmuz 2003’de Türk askerlerinin kafasına çuval geçirilmesiyle gerilen Türkiye-ABD ilişkileri, yeni bir krizin eşiğine geldi.

Amerikan yasama sisteminin iki ayağından biri olan Temsilciler Meclisi’nde Çarşamba günü oylanacak Ermeni yasa tasarısı öncesinde tüm taraflar silahlarını kuşandı. Türkiye tüm gücüyle, karşı harekete geçti.

İki taraf da atakta

Amerikan haber ajansı Associated Press “Ermeni yasa tasarısı yıllardır tartışılıyor. Ama ilk kez gerçekten kabul edilme ihtimali olduğu için herkes tetikte” yorumunu yaptı. Ermeni lobisi, Temsilciler Meclisi üyelerinin ofislerini arayıp baskı yapması için 100 bin taraftar buldu. Türk Amerikan Federasyonu Derneği (TADF) ve Türk Amerikan Dernekleri Asamblesi (ATAA) başta olmak üzere çeşitli dernekler, Temsilciler Meclisi üyeleriyle bizzat görüşmek için Washington’a gitti.

Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Nabi Şensoy da “Çabalarımızı iki katına çıkardık” açıklamasını yaptı. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Dan Fried de “ABD yönetimi, Ermeni tasarısının geçmesine karşı. Askerlerimizin ve Irak ekonomisinin, Türkiye’den yapılan taşımacılığa ne denli ihtiyacı olduğunun bilincinde olmalıyız” dedi.

Tasarının onaylanması halinde neler yaşacağı konusunda ise farklı yorumlar bulunuyor. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Fried “Tasarı onaylanırsa Türkiye, Irak’a giden desteği kısıtlama yoluna gider mi?” şeklindeki bir soruya “Türk tepkisinin çok güçlü olacağı bir gerçek. Daha önce böyle tasarılar geçtiğinde bu tepki güçlü olmuştu” yanıtı verdi. Büyükelçi Nabi Şensoy “Böyle bir karara hiçbir hükümet tepkisiz kalmaz. Tepki gelecektir” dedi. Ermeni lobisinin liderlerinden Ermeni Ulusal Komitesi’nin başkanı Aram Hamparyan ise “Türkiye ABD’yi her türlü felaket senaryosuyla tehdit etti. Başından beri söylüyoruz. Bu tehditleri gerçekleştirirse ABD’den çok kendine zarar verir” yorumunu yaptı.

Hükümetin kozu Irak

Tasarının Amerikan Kongresi’nde resmi karar haline gelmemesi için her koldan harekete geçen Türkiye’nin elindeki en önemli koz Irak. ABD’li demokratlar Irak’taki ABD askerlerinin “en kısa zamanda geri çekilmelerini” istiyorlar. ABD askerlerinin Irak’tan “kitleleler halinde” çıkarılması için iki yol bulunuyor; ya Irak’ın güneyindeki Basra’dan, ya da kuzeyde Türkiye üzerinden tahliye edilmeleri gerekiyor. ABD’de önümüzdeki yıl yapılacak olan Başkanlık seçimlerini Demokratların kazanması halinde Dışişleri Bakanlığı için “en büyük aday” olan Richard Holbrooke, ABD’de Başbakan Erdoğan’la birlikte katıldığı bir toplantıda, Türkiye’nin tahliye konusundaki “kilit rolünün” altını çizmişti. Erdoğan’ın New York’ta katıldığı Dış İlişkiler Konseyi toplantısında konuşan Holbrooke, Basra yolunun Amerikan askerlerinin tahliyesi “çok tehlikeli” olduğunu belirtmiş ve Erdoğan’a “Türkiye tahliye için topraklarını açacak mı?” sorusunu yöneltmişti. Erdoğan ise, bu konuya “olumlu baktıklarını” söylemiş, ancak yine de “karar verilmeden önce değerlendirilmesi gerektiğini” vurgulayarak, “açık bir kapı bırakmayı” ihmal etmemişti. Türkiye’nin kozları, sadece Irak’tan çekilecek Amerikan askerlerinin tahliyesi için topraklarını açmakla sınırlı değil. Irak’ta görev yapan ABD askerlerine lojistik desteğin dörtte biri de Türkiye üzerinden sağlanıyor. Tasarıyı engellemek için atağa kalkan Türkiye’nin girişimleri ise şöyle:

Erdoğan, Bush’u aradı

Başbakan Erdoğan, tasarının Kongre’de durdurulması için bizzat devreye girip, ABD Başkanı Bush’u telefonla aradı. Önceki gün gerçekleşen görüşmede Erdoğan, Ermeni tasarısının Türkiye ile ABD arasındaki stratejik ortaklık ilişkisine zarar vereceğini vurgulayarak, “tasarı Türk ve Amerikan halklarının çıkarlarına hizmet etmediği gibi Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin gelişmesi yönündeki çabalara da darbe vuracaktır” mesajı verdi.

Erdoğan, İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres’i de arayarak, ABD’deki güçlü Yahudi lobisinin Türkiye’ye desteğini “sakınmamasını” istedi.

Clinton’dan destek istendi: Erdoğan New York’ta bulunduğu sırada görüştüğü ABD’nin eski Başkanı Bill Clinton’ın gündemine de konuyu getirdi. Erdoğan, Demokratların kontrolündeki Temsilciler Meclisi’ndeki ağırlığından dolayı, Clinton’dan da destek istedi. Erdoğan aynı desteği, Clinton dönemi Dışişleri Bakanı Madeleine Albright’dan da talep etti.

8 eski bakandan destek: Ankara’nın atağıyla ABD’nin 8 eski Dışişleri Bakanı bir araya gelerek, Nancy Pelosi’ye mektup yazdı. 25 Eylül tarihini taşıyan mektupta eski Bakanlar Pelosi’den Ermeni kararını Genel Kurul’da “oylatmamasını” istediler. Mektuba, Henry Kissinger, Alexander Haig, George Shultz, James Baker, Lawrence Eagleburger, Warren Christopher, Madeleine Albright ve Colin Powell imza koydu.

ABD’deki Türkler’den ’adam adama’ markaj

Aralarında, Türk Amerikan Federasyonu Derneği (TADF), Türk Amerikan Dernekleri Asamblesi (ATAA), Türk Amerikan Koalisyonu Organizasyonları temsilcilerinin bulunduğu yaklaşık 40 kişlik grup, ABD Kongre binasına giderek aralarında, siyasi danışman, temsilci yardımcıları, kongre üyeleri ve Dış İlişkiler Komisyonu üyeleri ile kararsız üyelerin de bulunduğu yaklaşık 150 kişiyle temasa geçerek, yapılacak olan oylama öncesi tasarının Kongre’ye sunulmasını engellemek için yüz yüze görüşmeler yaptı.

ABD’ye heyet gidiyor

ABD Kongre üyeleri, özellikle de Demokrat üyeler ile görüşmeye TBMM’den üç kişilik bir heyet de bugün Washington’a gidiyor. Heyette, AKP Genel Başkan Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Egemen Bağış, CHP Milletvekili Şükrü Elekdağ ve MHP Milletvekili Gündüz Aktan yer alıyor.

 AKP’li Egemen Bağış: ABD’nin ayıbı olur

GEÇMESİ ihtimali var. Ben 20 yıldır bu işle uğraşıyorum. Benim için yeni bir süreç değil. Felekat tellallarının ’bu sefer geçiyor’dediğini hatırlıyorum. Ama bugüne kadar geçmedi. Ben umutluyum. Elimizden geleni yapacağız. Geçerse, bu Türkiye’den çok ABD sorunu ve ayıbı olur.

MHP’li Gündüz Aktan Tepki sert olmalı

TÜRK kamuoyu karara şiddetle tepki gösterecektir. Hükümetin buna ne kadar uyacağı ise, kendi kararına bağlıdır. Bu konuda konuşan Amerikalı yetkililer de hep, tasarının kabulü halinde en çok ABD’nin Ortadoğu’daki çıkarlarının zarar göreceğini söylüyorlar.

CHP’li Şükrü Elekdağ: İlişkilere zarar verir

EĞER yönetim bu konuya gerekli ilgiyi gösterirse, arkasında durursa, Türkiye ile ilişkilerine gerçekten önem veriyorsa, o zaman bu işin geçmemesi için çok kuvvetli sebepler var. Tasarı geçerse ilişkilerimize zarar verir.

Uzmanlar nasıl değerlendiriyor ?

'Metal Fırtına’ eser

ANKARA Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hasan Köni: Ermeni yasa tasarının ABD Temsilciler Meclisi’nden geçmesi durumunda iki ülke arasındaki ilişkiler son derece gerilir. Türkiye ABD’ye karşı yeni politikalar üretmeye başlar. Örneğin İran ile ilişkiler artırılır ve daha sıcak bir hale gelir. Ermeni tasarısına tepki olarak Kuzey Irak operasyonu çok hızlı bir biçimde gündeme getirilir. Bu durum ABD’nin Türkiye’deki üslerinin kapatılmasını bile gündeme getirebilir. ABD’nin en önemli isteklerinden biri de İran ve Türkmenistan enerji hattının Rusya üzerinden geçmemesi. Türkiye bu yönde tavrını Rusya’dan yana kullanabilir. Kısaca çuvalın tepkisi olan Metal Fırtına senaryolarının sayısını artırmak mümkün. Ben Ermeni soykırımı tasarısının ABD’de yasalaşacağına ihtimal vermiyorum. Çünkü ABD, Kuzey Irak politikası yüzünden zora giren Türkiye ilişkilerini daha fazla zedelemek istemeyecektir.

Çuvaldan beter olur

IŞIK Üniversitesi Rektörü-Siyaset Bilimci Prof. Dr. Ersin Kalaycıoğlu: Tasarısının onaylanması sadece Türkiye-ABD ilişkilerini değil, Türkiye-AB ve Türkiye-Ermenistan ilişkilerini de olumsuz yönde etkiler. ABD’deki okul kitaplarında yapılan değişiklikler, Temsilciler Meclisi’nindeki üyelerin tutumları zaten sürecin ne kadar kötü bir yönde seyrettiğinin göstergesiydi. Çuval geçirme hadisesi Türk-ABD ilişkilerini nasıl gerdiyse, dibe vurdurduysa, ABD Temsilciler Meclisi’nin alacağı böyle bir karar zaten olmayan Türkiye-ABD ilişkilerini iyice sora sokar. Temsilciler Meclisi’nin alacağı bu kararın sadece Türkiye’ye değil, ABD’ye de maliyeti olur. Şu anda gelinen nokta ABD ile söylenildiği gibi stratejik ortak olmadığımızı da ıspatlar nitelikte.

Amerika ile çuval olayı

ABD ile Türkiye arasında, kamuoyu gündemine “çuval olayı” olarak geçen olay, 4 Temmuz 2003 günü gerçekleşti. K. Irak’ın Süleymaniye kentinde karargah kurmuş bulunan bir binbaşı komutasında 11 Türk Silahlı Kuvvetleri mensubu ve Türkmen mihmandarları Irak’taki işgal kuvvetlerinin bir parçası olan Amerikan 173. Hava İndirme Tugayı’na bağlı askerler ile kendilerine “mihmandarlık yapan” peşmergeler tarafından baskına uğratıldı. Türk subay ve askerleri gözaltına alınarak, ABD’nin El Kaida zanlılarına yaptığı gibi, başlarına çuval geçirildi. Yaklaşık 60 saat alıkonularak sorguya çekilen Türk askerleri, daha sonra Ankara’nın Washington nezdindeki girişimleri sonucunda salıverildiler. Olay Türk -ABD ilişkilerinde krize ve Türkiye’de Amerikan karşıtlığına yol açtı.

 
Sorularla, yaşanacak süreç

ABD, Ermeni olaylarıyla neden ilgileniyor?

Ermenistan’dan sonra dünyada en çok Ermeni’nin yaşadığı üçüncü ülke, 1 milyon Ermeni kökenli vatandaşıyla ABD... Dolayısıyla birçok ABD’li politikacı Ermeni seçmene hitap etme ihtiyacı duyuyor ve konuyu tekrar tekrar gündeme getiriyor.

Tasarı ne öngörüyor?

Temsilciler Meclisi’nde tartışılan yasa tasarısı ABD Başkanı’nın 1915 olaylarından bahsederken “soykırım” ifadesini kullanmasını istiyor.

Çarşamba günü ne olacak?

Yasa tasarısı henüz Temsilciler Meclisi’nin Dışilişkiler Komitesi’nde görüşülüyor. Çarşamba günü komite tasarıyı oylayacak. Eğer olumlu sonuç çıkarsa Temsilciler Meclisi Sözcüsü Nancy Pelosi yasanın Temsilciler Meclisi’nde oylanıp oylanmayacağına karar verecek.

Meclis onaylar mı?

Herhangi bir yasanın Temsilciler Meclisi’nde onaylanması için 435 üyeden 218’inin olumlu yönde oy kullanması gerekiyor. Temsilciler Meclisi’nde halen 225 üye Ermeni yasa tasarısını destekliyor. Yani eğer tasarı Temsilciler Meclisi’nde oylamaya açılırsa kabul edilecek.

Nasıl resmiyet kazanacak?

Temsilciler Meclisi Sözcüsü Pelosi, yasanın mecliste oylanmasına karar verirse önümüzdeki birkaç hafta içinde ikinci bir oylama yapılacak. Bu da olumlu olursa yasa Senato’ya yollanacak. Buradan da olumlu sonuç çıkarsa onaylanması için ABD Başkanı Gedrge W. Bush’a yollanacak.

Geçerliliği olacak mı?

Tasarının hem Temsilciler Meclisi hem de Senato’da onaylanması halinde dahi yasa olmasına ihtimal verilmiyor. Çünkü tasarıya karşı olduğunu defalarca açıklayan Bush, bu durumda veto hakkını kullanacak. Yasanın vetoya rağmen resmileşmesi için her iki mecliste de üçte iki çoğunlukla tekrar kabul edilmesi gerekiyor.

Türkiye lobisi ne yapıyor?

Türkiye yasa tasarısının Dışilişkiler Komitesi’nde dahi onaylanmasını istemiyor. Bu nedenle yoğun bir lobi faaliyeti yürütüyor. Müşterileri arasında ünlü silah şirketi Lockheed Martin de olan Livingstone Group isimli lobi şirketine 2000 yılından beri 13 milyon dolar ödedi. Livingstone ABD’nin en büyük 12’nci lobi şirketi.

 
Tasarıyı kaç ülke tanıyor ?

BUGÜNE kadar dünyada 21 ülke Ermeni soykırımını tanıyan yasalar çıkardı. Avustralya ve ABD’de ise eyalet meclisleri federal yönetimden bağımsız olarak benzer yasaları onayladı. Ermeni soykırımını tanıyan yönetimler şöyle: Arjantin, Avusturya, Belçika, Ermenistan, Fransa, Hollanda, İtalya, İsveç, İsviçre, Kanada, Kıbrıs Rum Kesimi, Lübnan, Litanya, Polonya, Rusya, Slovakya, Şili, Uruguay, Vatikan, Venezüela, Yunanistan. Avustralya’da New South Wales eyaleti; ABD’de ise Alaska, Arizona, Arkansas, California, Colorado, Connecticut, Delaware, Florida, Georgia, Idaho, Illinois, Kansas, Louisiana, Maine, Maryland, Massachusetts, Michigan, Minnesota, Missouri, Montana, Nebraska, Nevada, New Hampshire, New Jersey, New Mexico, New York, North Carolina, North Dakota, Ohio, Oklahoma, Oregon, Pennsylvania, Rhode Island, South Carolina, Tennessee, Utah, Vermont, Virginia, Washington, Wisconsin eyaletleri Ermeni soykırımını tanıyor.

110 yıldır uğraşıyorlar

ABD’de, Osmanlılar’a karşı Ermeniler’i savunan ilk yasa tasarısı 1894 yılında gündeme geldi. Temsilciler Meclisi bu tarihten itibaren yaklaşık 10 kez bu tasarıyı oyladı. En son 2000 bin yılında dönemin ABD Başkanı Bill Clinton’ın müdahelesiyle tasarı gündemden düştü. Ancak Temsilciler Meclisi 1975 yılında bugünküne benzer bir yasayı onayladı. Bunun üzerine Kıbrıs çıkarması nedeniyle zaten gergin olan ilişkiler kopma noktasına geldi. Türkiye, ABD’nin topraklarındaki faaliyetlerini dondurdu. Bunun üzerine Temsilciler Meclisi yasayı Senato’ya yollamaktan vazgeçti.

 vatan

Bu haber 619 defa okundu.