Unutmayın: Unutma, hatırlama sürecinin bir parçası!

20 Eylül 2007 13:31 tsi
Nature Neuroscience dergisinde yer alan çalışma, oyalayıcı anıların bastırılması esnasında insanların beyinlerinde oluşan görsel resimleri kayıt eden ilk çalışma niteliğini taşıyor. iyibilgi zoom

Yeni bir A.T.M. şifresinin, beğenilen bir tarifin ya da eski bir erkek arkadaşın hatırlanmasında güçlük yaşandığı zaman, insanların unutkanlıklarına lanet etmek için bolca fırsatı vardır. Fakat unutmak aynı zamanda bir nimettir. Araştırmacılar, bazı hatıraların engellenmesinin, önemli şeyleri hatırlamaya çalışan beynin üzerindeki talepleri azalttığını bildirdiler

Nature Neuroscience dergisinde yer alan çalışma, oyalayıcı anıların bastırılması esnasında insanların beyinlerinde oluşan görsel resimleri kayıt eden ilk çalışma niteliğini taşıyor. Kelime hatırlama testlerinde alakasız kelimeleri ayıklama esnasında katılımcılar ne kadar verimli olurlarsa, beynin hatırlamaya katkı sağlayan bölümlerinde o oranda aktivite azalması yaşanmıştır.  Böylelikle gerekli enerji bağlamında, eksiksiz hatırlama daha kolay oluyor.

Oyalayıcı bir anının engellenmesi, eski bir tanıdığın ihmal edilmesi gibidir.  Uzmanların dediğine göre, bu, bir dahaki sefere yeniden bağlantı kurulmasını çok daha zorlaştırır. Fakat, geçmiş çalışmalar, beynin favorilere diğerlerini daha iyi yakalamak için bazılarını yok saymak yolu ile odaklandığını gösterdi. Kısacası, şimşek gibi bir hafıza kör bir budalalık gibi sadece kapasite meselesi değil. Ve yeni çalışma bu sürecin nasıl gerçekleştiğinin izini sürüyor.

Oregon Üniversitesi'nde bilişsel nörobilimci bir profesör olan Michael Anderson, bir arkadaşın yeni telefon numarasını ya da park yerini hatırlamaya çalışırkenki gibi durumlarda insanların zihni odaklanmaya yardımcı olmak için aktif olarak bazı hatıraları durdurduğunu ve bu yüzden unutmanın uyarlanabilir olduğunu tartıştıklarını söyledi.

Bu yeni çalışmaya iştirak etmeyen Dr. Anderson, bunun önemli olduğunu, çünkü bu olayın nörobiyolojik olarak nasıl meydana geldiğini ayrıntılı olarak ortaya koyduğunu söyledi.

Stanford Üniversitesi'nden nörobilimci araştırmacılar, insanların, üzerinde çalıştıkları kelimeleri, gördükleri diğer benzer kelimelerden ne derecede iyi hatırlayabildiklerini ölçmek için bir hafıza testi kullandılar. Çoğu Stanford öğrencisi 20 erkek ve kadın, 240 kelime çiftine hızlı bir biçimde sırayla baktılar. Bunlar, 40 tane büyük harfle yazılmış kelimeye eşleştirilmiş altı tane alakalı küçük harfli kelimelerdi. Örneğin: “TAVAN ARASI-toz”, “TAVAN ARASI-hurda” gibi.

Bu kelime çiftleri çalışıldıktan sonra, katılımcıların her 20 büyük harfli kelimeden seçilen üç çifti ezberlemeleri istendi. Gerçekte bu onlara, gördükleri listenin yarısı için, TAVAN ARASI-toz gibi ayrı çiftleri işaretleyerek, TAVAN ARASI-hurda gibi oyalayıcı çiftlerden ayırmalarını sağlamaya zorluyordu. Katılımcılara, listenin diğer yarısından hiçbir çifti ezberlememeleri söylendi.

Araştırmacılar, her bir katılımcının hafızasını defalarca test ettiler ve sonuçların yüzde 30 ila yüzde 80 arasında değiştiğini gördüler. Ayrıca, daha önce gördüğü fakat yok sayması istendiği listenin diğer yarısının hatırlanması ile karşılaştırarak her katılımcının oyalayıcı kelime çiftlerini nasıl yok saydığı ölçüldü. Bütün bu testler katılımcıların beyinleri M.R. cihazı ile taranırken gerçekleştirildi.

Stanford'da psikoloji bölümünde lisansüstü öğrencisi ve makalenin ana yazarı olan Brice Kuhl, denekler hedef sözcükleri hatırlarken, M.R. görüntülerindeki aktivitenin büyüklüğünün azalması ile birbiriyle boy ölçüşen hatıraların zayıflama miktarları arasında bir bağlantı bulduklarını söyledi. Makale'nin diğer yazarları Anthony Wagner, Nicole Dudukovic ve Itamar Kahn idi.

Araştırmacılar, özellikle, katılımcının oyalayıcı söz çiftlerini ne kadar fazla yok sayarsa beynin ön singüle korteksindeki aktivitedeki azalmanın o derece fazla olduğunu buldular. Bu sinirsel alan özellikle insanların kağıt oyununda hangi kartı oynayacakları gibi iki veya daha fazla seçimi değerlendirdikleri zaman aktiftir.

Dr. Wagner, daha geniş bir açıdan bakılırsa, bu bölgenin daha otomatik hale gelmiş işler yapılırken faaliyetinin azaldığını bildiklerini söyledi.

İnsanlar, yeni şifrelerini çok sık unuturlar, çünkü eski ve diğer mevcut şifreler dikkat dağıtıcı bir etkiye sahiptir. Dr. Wagner, “beyin bunları ne kadar iyi engellerse, yenilerin hatırlanması da o kadar kolay olur” şeklinde konuştu.

Bu süreç, yabancı bir dille uğraşan insanlara daha tanıdık gelmektedir. Dr. Anderson tarafından yönlendirilen önceki bir doğuştan İngilizce konuşanlar çalışmasında araştırmacılar, İspanyolcaya yeni başlayanların resimlerle, İngilizce kelimeler arasındaki bağı çift dil bilenlere nazaran çok daha yavaş kurduklarını göstermişlerdi. Her iki dilde de iyi olanlar, iki dil arasındaki çatışmayı engelleyerek rekabeti çözmüşlerdir.

Sonuçta, bu araştırma, hatıraların kaybolmaktan ziyade varolan yoğunluk ve sıkışmadan dolayı dışarı itildiğini öne sürüyor. Dr. Anderson'un dediğine göre, ideal bir hafıza geliştirme programı “hafızanın nasıl eksiltmelere gideceği (zayıflatılacağı) üzerine bir ders içermelidir. Kafanız, şaşırtıcı miktarda, bilmenize gerek olmayan bir sürü şeyle doludur.”

Araştırmacılar, bulguların, kısa süreli hafızanın unutulması ile ilgili endişeleri de azaltacağını söylüyorlar. Bazı isimler, numaralar ve detayların hatırlanmasının zor olması, hafızanın sekteye uğramasından değil,  öyle çalıştığından dolayıdır.

Orjinal metin için:
(NYT, 5 Haziran 2007, Benedict Carey, Forgetting May Be Part of the Process of Remembering)
Çev: www.ekopolitik.org

Bu haber 791 defa okundu.