En Sıcak Konular

Dünya yeniden tasarlandı!

30 Ağustos 2007 10:29 tsi
Dünya yeniden tasarlandı! İlkokuldan beri gördüğümüz haritalarla dünyanın ve kıtaların şekli az çok zihnimize kazınmıştır. Yani hangi ülkenin ne kadar yer kapladığını az çok biliriz. İşte şimdi aklınızdaki bütün o resimleri silin. Çünkü bu yazıda kıtalar coğrafi değil beşeri oranl

Açlığın dünyanın en çok hangi bölgesinde olduğu sorulduğu zaman hemen biliriz: Afrika. Ya da depremin en çok hasar verdiği bölgelerde Çin'i ilk sıralara yerleştirebiliriz. Ama bu soruyu dünya genelinde bir sıralamaya sokabilir misiniz? Zor değil mi! Mesela, dünya haritası nüfusa göre şekillenseydi milattan sonra birinci yılda dünyanın şekli nasıl olurdu, hiç düşündünüz mü? İşte Anna Barford ve Danny Dorling Yeni Zelanda sahillerinde güneşlenirken bu fikir düşmüş akıllarına ve bunu hayata geçirmeye karar vermişler; worlmapper.org da böyle doğmuş. Michigan ve Sheffield üniversiteleri işbirliğiyle yapılan projeye ilişkin sorularımızı Anna Barford yanıtladı. Barford'un anlattığına göre; şu an sitede sağlıktan beslenmeye, ihracattan kadın ayrımcılığına ve intihar oranlarına kadar birçok bilgiyle yeniden şekillendirilmiş 366 harita bulunuyor.
Onların yaptığı harita bizim bildiklerimizden epey farklı. Çünkü asıl kıstas ülkelerin ya da kıtaların kaç hektar toprağı olduğu değil, kaç insanın hangi olgulardan etkilendiği... Kafanız mı karıştı? O zaman baştan başlayalım. Örneğin dünya çapında ilkokula gitmeyen kız çocuklarının oranı Amerika dolaylarında en düşük seviyelerde (Kuzey Amerika yüzde 0, Güney Amerika yüzde 0,5). Hindistan ise bu konuda tam karşı köşede (yüzde 7). Bu durumda kızların çok azının ilkokula gittiği Hindistan haritada iki katı büyük gösterilirken, Amerika neredeyse görülemeyecek kadar küçük çiziliyor.
Bilmeniz gereken şeylerden biri de haritalara bakarken kıta isimlerini boş yere aramamak. Çünkü Worldmapper ekibi sadece harita üzerinde işlerini kolaylaştıracak bir ayrım yapmış. Bu sebeple de haritada yalnızca "bölgeler" kullanılıyor. Dünya; Orta Afrika, Güneydoğu Afrika, Kuzey Afrika, Güney Afrika, Pasifik Asya, Orta Doğu, Doğu Asya, Güney Amerika, Kuzey Amerika, Batı Avrupa, Japonya ve Doğu Avrupa olmak üzere 12 bölgeye ayrılmış ve her biri ayrı bir renkte belirlenmiş. Türkiye bu haritalarda Doğu Avrupa sınırları içinde yer alıyor. Doğu Avrupa ise mavi renkle gösteriliyor.
Anna Barford'un anlattığına göre haritaların esas kaynağı Birleşmiş Milletler'e (BM) bağlı kurumlar. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve BM Geliştirme Programı bunlardan birkaçı. E-posta yoluyla Yeni Aktüel'e konuşan Barford haritaların en çok bilgi toplama aşamasının yorucu olduğunu söylüyor. Veriler toplandıktan sonra grubun beyni Mark Newman onları bilgisayar ortamında birkaç dakikada biraraya getiriyor.

Kadın her yerde "kadın"
Worldmapper sadece elde ettiği bilgileri kullanarak haritayı yeniden şekillendirmekle kalmıyor, dünyanın ortak sorunları ya da başarılarını da gözler önüne seriyor. Bunların içinde belki de en çarpıcısı kadının dünya üzerindeki yeriKadınların yaşadığı ayrım ilkokulda başlıyor. Erkekler ve kızların ilkokul eğitimleri arasındaki en büyük uçurumsa Hindistan'da. Kuzey Afrika'da dokuz milyon kız çocuğundan yalnızca 2.5'i ilk beş yıllık eğitimden faydalanabiliyor. Türkiye'nin bu konuda listenin sonlarında konuşlanması sevindirici (yine de haritada bu konuda Doğu Avrupa'nın "en geniş topraklara sahip" ülkesiyiz, yani bölgedeki durumumuz kötü). Ancak eğitimin ilerleyen aşamalarında maalesef Türkiye'nin sıralamadaki yeri de yükseliyor. Bu da "Yüksek Öğretim Görmeyen Kadınlar" listesinde ülkemizi altıncı sıraya yerleştirmeye yetiyor. Türk kadını gün geçtikçe daha üst düzey görevlerde (ve hatta Meclis'te) daha fazla yer almasına rağmen dünya ortalamasına bakıldığında henüz ilk 10'a giremiyor.
Buna karşılık "Çiftçilikle Uğraşan Kadınlar" sıralamasında Türkiye, kız çocuklarını okula göndermeme konusunda birinci olan Hindistan'ın hemen ardından dokuzuncu sırada yer alıyor. Kadına verilen değer konusunda Norveç dünya birincisiyken Türkiye 161. sırada. Yani İran'ın hemen altında yer alıyor. Ancak Worldmapper'da yer alan şu cümleyi de anmadan geçmeyelim: "Bu ölçeğe göre hiçbir bölgede erkeğe sunulan imkânlar kadar kadına imkân tanınmıyor."

Suyumuz yok ama bağlantımız var!
Türkiye'nin iyi anlamda liste başını çektiği sonuçlar da göze çarpıyor worldmapper.org sayfalarında. Örneğin "Karşılanabilir İlaç Alımı" listesinde dünyada dördüncü sıraya yerleşiyoruz. Dünya Sağlık Örgütü'nün 2005'te yaptığı araştırmaya göre ilaçların herkesin alabileceği fiyatlarda ve ulaşılabilir olması önemli bir değer. Dünya nüfusunun yalnız yüzde 69'u ilaçlarını ülke içinde kendi şartlarıyla temin edebiliyor. Yani 1.9 milyon insan sağlığı için gerekli olan temel ilaçlara ulaşamıyor!

  

Su Bağlantıları Dünya Sağlık Örgütü'nün araştırmasına göre 1995 ve 2004 yılları arasında yaklaşık 289 milyon ev halkı suya kavuştu. Su kaynaklarıyla olan bağlantının en çok olduğu ülke yüzde 54'lük bir payla Çin ardından ise Türkiye, Filipinler, Mısır ve Vietnam geliyor. Bu tarihler arasındaki en çok yeni bağlantı kuransa Türkiye. Bazı bölgelerde ev halkının ulaşabileceği su çok az çünkü zaten kaynak yetersizliği bulunuyor. Haritalar: © Copyright 2006 SASI Group (Sheffield Üniversitesi) ve Mark Newman (Michigan Üniversitesi)

Kadın Çiftçiler Dünya üzerinde her bir kadın işçiye karşılık 1.4 erkek işçi bulunuyor. Bunların büyük çoğunluğu Brezilya, Kolombiya ve Meksika'da. Dünyadaki tüm kadın çiftçilerin yüzde 39'u Hindistan'da, yarıdan fazlası ise Güney Asya'da yaşıyor. Birleşik Arap Emirlikleri kadın çiftçilerin en az bulunduğu bölge olarak belirlenirken Türkiye bu listede dokuzuncu büyük ülke olarak yer alıyor. Kadın Yöneticiler BM Gelişmişlik Raporu'na göre 2001'de dünyada 130 milyon yönetici kadın bulunuyordu. Haritada gösterilen yönetici kadınlar yılda ortalama 32 bin dolar kazanıyor. Ayrıca kadın yöneticilerin erkek yöneticilere oranı yüzde 41 olarak gözüküyor. Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 44 bölgede kadın yönetici neredeyse yok denecek kadar az. Türkiye kadın çiftçi sıralamasında dünyada dokuzuncu büyük ülkeyken kadın yönetici sıralamasında haritada neredeyse gözükmüyor. En büyük alanı ise Kuzey Amerika ve Batı Avrupa kaplıyor.

Depremde ölüm Dünyada bazı bölgeler aktif fay hattı üzerinde bulundukları için diğerlerinden çok daha fazla deprem deneyimi yaşıyor. Kolombiya, Çin, İran, Endonezya, Hindistan, Filipinler ve Peru sıkça ölümle sonuçlanan sarsıntılara maruz kalan ülkeler arasında. Verilere göre 1975 ve 2000 yılları arasında yaşanan depremler dünya genelinde yaklaşık 471 bin kişinin ölümüne yol açtı. Worlmapper.org'daki bilgilere göre 1999'da Türkiye'deki deprem neredeyse 18 bin kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Yine siteye göre bunun en büyük sebebi kalitesiz ve dayanıksız yapılanma. Belki de bu yüzden dünya sıralamasında “Depremde Ölüm Oranı”nda Türkiye, bizden çok daha fazla deprem kaydedilen Çin'den önce geliyor, yani daha büyük. Felaketlerden Etkilenme Felaketler bir bölgenin kapasitesini ve yaşam potansiyelini alt üst eder. Acı, yok oluş ve yardım ihtiyacı; kıtlık, salgın hastalık, volkan patlamaları, fırtına, yangın, kazalar ve savaş… Harita felaketlerden etkilenme oranının, kurtulmak için yardım talebinde bulunacak kadar fazla olması durumunu gösteriyor. Haritaya bakıldığında söylenecek çok fazla bir şey yok aslında, ancak deprem haritasında gözden kaçmayan oranla karşılaştırıldığında şöyle bir sonuç çıkarmak mümkün: Biz “Her gün bir felaket haberiyle uyanıyoruz” desek de dünyaya baktığımızda en az etkilenen bölgeler arasında yer aldığımız bir gerçek. Güney Asya 1974 ve 2004 yılları arasında dünya üzerindeki felaketlerden etkilenen insanların yüzde 43'ünü barındırıyor. Kuzey Asya da yüzde 41. Afrika'nın güneydoğusu ise yüzde 5.

M.S. 1 ve 2050 dünya nüfusu haritaları 2050 DÜNYA NÜFUSU Worldmapper'da yer alan bilgilere göre; iki bin yıl önce dünyada nüfus tahmini olarak 231 milyon civarındaydı. Bu zamanlarda Kuzey ve Güney Amerika'da nüfus oldukça zayıfken Yeni Zelanda'da nüfus “sıfır”. Medeniyetlerin beşiği Anadolu'nun o yıllardaki nüfusuysa dünya sıralamasında yedi numaraya yerleşmiş (Batı Avrupa bölgesinin nüfusu dünyanın sadece yüzde 7'siyken bu oldukça büyük bir oran). Peki ama 2050 yılında dünyayı nasıl bir nüfus bekliyor? BM'nin 2005'te yayımladığı Nüfus Araştırması'nda görülen o ki dünyanın birinci yılında ilk iki sırada bulunan Hindistan ve Çin'de bir değişiklik olmayacak. Ancak neredeyse her şeye “sıfır”dan başlayan Kuzey ve Güney Amerika 3. sıraya yükseliyor. Anadolu ise bu durumda 19. sıraya kadar düşüyor. Ancak dünya geneli göz önünde bulundurulduğunda bu hiç de azımsanacak bir büyüklük değil… Yine BM'nin Dünya Nüfus Projesi'nde yer alan tahminlere göre dünya nüfusu 2050 yılında 9.07 milyar olacak. Ve hatta bugün dünya üzerindeki 15-24 yaş ortalamasının fazlalığı göz önünde bulundurulursa bu rakam 11 milyara kadar çıkabilir.

Yüksek Öğretim Görmeyen Kadınlar Worldmapper.org'da yer alan bilgiye göre; kadınların lise eğitimi aldıkları bölgelerde kadınlar da erkekler kadar yüksek öğretime devam ediyor. Kızların lise eğitim oranının erkeklerden daha az olduğu bölgelerdeyse eğitimin yarım bırakıldığı görülüyor. Tabii ki ilkokul eğitiminin olmadığı yerlerde kadınların yüksek öğrenim görebilme oranının yüksek olduğu da düşünülemez. Özellikle Orta Afrika, Kuzey Afrika, Güney Afrika ve Güneydoğu Afrika bölgelerinde cinsiyet ayrımcılığı ilkokulda başlıyor. Türkiye dünya sıralamasında ilk on içinde gözükmüyor ancak haritaya baktığınızda gözden kaçmayacak bir detay var. O da Türkiye'nin dahil olduğu Doğu Avrupa bölgesindeki yerinin büyüklüğü! Ama bu olumsuz anlamda bir büyüklük. Savaşta Ordu Gücü 1945-2004 Haritada savaş döneminde yapılan harcamalar gösterilmiş. Worldmapper.org'a göre haritada yer alan büyük alanlar aslında daha küçük güçlerin yıllarca savaştığının bir göstergesi olabilir. Sitede verilen bilgiye göre 1945 ile 2004 yılları arasında ortalama 12 milyon insan ordu elemanı oldu. Yarıdan fazlası dört ayrı bölgeye ait: Yüzde 22 Rusya Federasyonu, yüzde 14'ü Çin, yüzde 11 ABD ve yüzde 8 Hindistan. Savaştan en fazla uzak duran ülkelerse Japonya, İsveç, Avusturya ve Singapur. Araştırmaya göre ordu gücünün sıfır olduğu 49 bölge var ki bunlar 60 yıl boyunca hiç savaşa katılmamış. Türkiye haritada kapladığı yer itibariyle gözden kaçmayacak kadar büyük. “Savaşta ordu güçleri” dünya sıralamasında Amerika 14. sırada yer alıyor; yani 11. sıradaki Türkiye'nin üç ülke altında…

Aktüel

 

 



Bu haber 1,726 defa okundu.


Yorumlar

 + Yorum Ekle 
    kapat

    Değerli okuyucumuz,
    Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
    Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
    · Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
    · Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
    · Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
    · Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
    · Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
    · Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
    Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.




    En Çok Okunan Haberler


    Haber Sistemi altyapısı ile çalışmaktadır.
    4,744 µs