Putin’in ‘bütün’ adamları

29 Ağustos 2007 21:59 tsi
Sovyetler Birliği çöktükten sonra ara verilen dünya devriyesi yapan Rus nükleer bomba uçaklarını gökyüzüne tekrar gönderen Vladimir Putin “Bizim pilotlarımız uzun zamandır yerdeler. Onlar yeni bir yaşama başlamaktan mutlular” demişti. Rusya

Bu sözleri, Rusya’nın Akdeniz’de bir deniz kuvveti üssü açma çalışmaları; Çin ile savaş oyununa katılımları ve buz denizine bayrak dikme yarışı ile beraber düşünmekte fayda var. Sovyetler Birliği öldü ve komünizm uzun zaman önce gömüldü. Ama Putin - güneş gözlüklerini giymiş bir şekilde homurdanan- Rus ayısının döndüğünü bilmenizi istiyor.

Bu duruma nasıl geldik? Bu soru Rusya’yı kimin kaybettiğinin günahlarını aramak için Batılı hükümetlerin hatalarını araştırmaya teşvik ediyor. Ancak bizim bu haftaki özetimizin de açıkladığı gibi, dışarıdakilerin rolü esasında ikinci derecede kalıyor. Putin’in Kremlin’de ve yönetimde yükselişini anlamanın en iyi yolu eski KGB dünya görüşünü, zihniyetini ve kültürünü anlamaktan geçiyor.

Putin, Boris Yeltsin’in ilk başbakanı ve sonra Rusya cumhurbaşkanı olmak için ortaya çıktığında, Batı’da çok az kişi bu eski KGB yetkilisinin ismini duymuştu- Putin KGB’nin devamı FSB’nin başındaydı. Henüz cumhurbaşkanı olmadan önce FSB’deki meslektaşlarına yaptığı konuşmada Putin pek çok yetkilinin Rusya federasyonu hükümetinde çalışıyor görüntüsü ile gönderildiğini ve başarılı bir şekilde görevlerini yerine getirdiğini söyledi. Bu muhtemelen bir şakaydı. Sonraki süreçte ve iki dönemi süresince, FSB ve onun kardeş örgütlerinden kişiler, gerçekten hükümetin, ekonominin ve güvenlik kuvvetlerinin kontrolünü ele geçirdi. Dört üst düzey Rus yetkilisinden üçü bugün zamanında KGB ya da diğer güvenlik ve askeri organizasyonları ile ilişkili olduğunu söylemek bu konuda genel bir fikir verebilir.

Onlar neden böyle davranıyorlar?

Bu Siloviki’leri motive eden nedir? Kısmen, özellikle 1991 Ağustos’undaki başarısız KGB darbesinden sonra 1990’ların başında onlarla mücadele etmiş olanlardan intikam alma isteği. Bunun dışında en güçlü güdü hırs da olabilir: Kremlin’in içinden bazıları son on yılda oldukça zenginleşti ve yozlaşma Yeltsin yıllarından daha kötü hale geldi. Ama yeni elit karışık bir ideolojiye de sahip. Bu grup Putin’in 20’nci yüzyılın en büyük jeopolitik afeti olarak nitelendirdiği Sovyetler Birliği’nin dağılmasına şahit oldu. Rusya’nın küçük düşürüldüğünü düşünüyor ve Sovyetler Birliği gibi büyük bir devlet kurmak istiyorlar. Batıyı ise onları engelleyen bir düşman olarak görüyorlar.

Bu konuda Rusya yöneticileri güçlü bir iç desteğe sahip. Ülkede sıkı kontrol edilen medya ile Putin’in halk desteğini ölçmek zor. Ama Putin kamuoyu yoklamalarında yüksek bir desteğe sahip görünüyor. Hiç kimse, onun bütün muhalif düşünceleri bastırması sonucu kendi halefini seçme imkânından şüphelenmiyor ama bu aynı zamanda oy verenlerin küçük liberal muhalif kesimi çok da benimsemedikleri anlamına geliyor. Putin döneminde yıllık %7 düzeyde olan gayrisafi yurtiçi hasıladaki artış ile çoğu hala fakir olmasına rağmen bir çok Rus bu durumundan memnun. Çoğu, Rusya’nın eski büyüklüğünü kazanma arzusunu paylaşıyor ve Batı’nın Rusya’nın doğal düşmanı olduğunu düşünüyor.

Rusya’nın büyük bir güç olduğunu ve bazı yönlerden etkisinin artmadığını söylemek aptallık olur. Putin başkan olduğu zaman, Rusya’nın GSYİH’sı dünyada onuncu sıradaydı ve döviz rezervi 8,5 milyar dolardı. Bugün Rusya ekonomisi dünyanın sekizinci büyük ekonomisi ve rezervi de 407,5 milyar dolar. Kremlin, Avrupa’nın Rus gazına olan bağlılığına dayalı etkisini arttırıyor. Kosova veya İran gibi olaylar konusunda ise Rusya, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ndeki koltuğunu kullanarak Batının dikkatini buraya vermesini sağlıyor.

Doğru büyüklüğe erişmek için, yumruğu gevşetmek

Şu ana kadar Siloviki’nin tutkuları zayıf gibi gözüküyor. Bu doğru değil çünkü güçlü Rusya isteği son derece meşru bir istek. Yanlış olan ise gücü nasıl tanımladıkları-korku ve endişe ile karışık- ve bunu nasıl başardıkları. Her şeyden önce ekonomi; petrol, gaz ve sonu olmayan diğer malların yüksek fiyatlarına aşırı derecede bağımlı. Rusya üretim, hizmet ve yüksek teknoloji sanayilerinde zayıf. Büyük firmalara ajanlar sokmak başarısız bir çözüm: mal varlığına nasıl el konulacağını ve düşmanları nasıl hapse atacağını biliyor ama gerçek işletmeler nasıl idare edilir bilmiyorlar. Yabancı yatırımcılar Rusya’nın doğal kaynak sektörüne göz dikiyor ama bu ortamda devlet yetkilileri keyfi olarak varlıklara el koyabiliyor ve hoş olmayan şekilde tanıdıklarına dağıtıyor. Yabancı ve daha dikkat çekici olarak iç yatırımlar Çin ile karşılaştırıldığında çok düşük kalıyor.

Rusya’nın eski Batı karşıtlığı ve sıfır toplamlı oyun stratejisi mantıklı mı? Batı Yeltsin yıllarında dost olmaya çalıştı ama Rus saldırganlığı üstün geldi. Canlanan bir Rusya komşuları üzerinde etkisini arttırabilir ve Gürcistan, Ukrayna ve Baltık ülkeleri gibi eski Sovyet cumhuriyetlerini yıldırabilir ama Moskova’nın komşularına yabancılaşması kendi çıkarlarına da zarar verir. Büyüklüğü ve askeri gücüyle Rusya dünyada bir güç. Bugün Sovyetler Birliği’nin komünizm rüzgârı ile dünyada etkisini hissettirdiği “soft power”(yumuşak güç) bile çoğunlukla bitti. Yerinde sadece korku kaldı.

En büyük yanlış okumalar Rusya’nın kendi geleceği üzerine yapılıyor. Siloviki muhalefeti bastırabileceğini, mahkemeleri ayartabileceğini ve görevde kalabileceğini gösterdi. Ama bütün otokrasilerde olduğu gibi gelecek konusunda tedirgin. Putin’in halk desteği seçilmiş halefine kolaylıkla transfer edilemeyecek. Genel olarak Ruslar daha zenginleştikçe ekonomiyi yanlış yöneten ve çalan yöneticilere karşı memnuniyetsizlikleri artacak. Rusya’nın suç, zayıf altyapı, ayrılıkçılık, Kuzey Kafkasya’da karışıklık, korkutucu insan hakları ihlalleri ve normalden daha fazla görünen demografik çöküş gibi büyük problemleri var. Yöneticiler felaketlerin dengelenmesi için yeni elit milliyetçiliğin vahşi formuna başvurabiliyor ve bu milliyetçilik eğer yaratıcıların kontrolünden çıkarsa canavara dönüşebilir.

Aslında, Rusya’nın geleceğine dair en büyük tehlike düşmanlarından değil iç zayıflığından geliyor. Rus bir yönetici ya da yönetici sınıf için bunun kabul edilmesi cesaret isteyen bir iştir ve gerçek vatanseverlik de budur.

(The Economist, 23 Ağustos 2007, Putin’s people)
ekopolitik.org

Bu haber 419 defa okundu.