Yatırımcı Bush'dan değil Ahmedinecad yüzünden İran'dan kaçıyor

14 Ağustos 2007 12:01 tsi
Yabancı yatırımcı İran'dan Bush'un baskısından çok Ahmedinecad'ın politikaları yüzünden uzaklaşıyor. Petrol Bakanı Hamaneh'in istifa ettiği İran'da enerjideki devlet kontrolü ve düzenlemeler bu ülkeyi enerji alanında cazibe merkezi olmaktan çıkarıyor

Pazar gecesi sanayi ve petrol bakanlarının istifasıyla sarsılan İran ekonomide köşeye sıkışmış durumda. Birleşmiş Milletler'in (BM) nükleer programını sürdürmekte ısrar etmesi nedeniyle ekonomik yaptırım uyguladığı ülke, ABD Başkanı George W. Bush'un başta enerji şirketleri olmak üzere birçok ABD'li şirkete yatırım yapmama konusunda baskı uygulaması nedeniyle de zor günler yaşıyor. Ancak uzmanlara göre, yabancı yatırımcının İran pazarını cazip bulmamasının nedeni Bush'un yaptırımlarından çok İran'ın kendi elleriyle yatırımcıları uzaklaştırması.

İran ekonomisinin lokomotifi olan enerji sektöründe İran'ın uluslararası şirketlere sunduğu olanakların çok zayıf olduğunu belirten bir çok uzman, İran'ın cazibesini artırması gerektiğini vurguladı. ABD hükümeti tarafından desteklenen düşünce kuruluşu National Bureau for Asian Research'ten Mikkal Herberg, Tahran yönetiminin yabancı enerji şirketleri için sunduğu fırsatların çok zayıf olduğunu belirterek, "Ülkenin jeopolitik risklerine rağmen çok düşük oranda kâr getiren anlaşmaşlar sunuyorlar" dedi. Uzmanlar Sudan gibi çatışmaların devam ettiği istikrarsız ülkelerde yatırım yapan Çin'in bile İran'la enerji anlaşması yapma konusunda hevesli olmadığını savunuyor. Bu durum da Tahran'ın yabancı yatırımcıyı ülkeye çekip Batı'nın yaptırımlarını kırmadaki yetersizliğini ortaya koyuyor.

"Geri alma" çekici değil

İran şu anda yabancı yatırımcıyı ülkeye çekmek için enerji sektöründe "geri alma" anlaşmaları sunuyor. Buna göre, yabancı şirketlerin enerji yatırımlarının mülkiyetini İranlılara bırakması, petrol ve doğalgaz sahalarını geliştirme karşılığında bu şirketlere sabit bir ödeme yapılması öngörülüyor. Ancak Herberg'e göre, "geri alma" anlaşmaları da yatırımcıyı cezbetmeye yetmiyor. Zira, bu anlaşmaların geri dönüşü uluslararası ilişkilerde tansiyonun bir türlü düşmediği bir ülkede yatırım yapmanın riskini karşılayacak düzeyde değil. İran'da yabancı yatırımcıyı çekmek için ekonomik reformlara ihtiyaç duyulduğunu sesli bir biçimde dile getirenler artıyor. Eski cumhurbaşkanlarından Haşimi Rafsancani yabancı yatırımı artırmak için enerji sektöründe özel şirketlerin faaliyetlerini artıracak reformların yapılması gerektiğine inanıyor.

Hassasiyet eskiye dayanıyor

Ancak Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad'ın enerjideki devlet kontrolünü artırma isteği ortada. İran'ın özellikle enerji alanında devlet kontrolüne önem vermesi ve yabancı yatırıma soğuk bakmasının kökenleri eskiye dayanıyor. İran'ın anayasası ülkedeki enerji kaynaklarının yabancılara satılmasını engelleyen düzenlemeler içeriyor. Tahran'ın enerji konusundaki bu hassasiyetine 1950'li yılların başında İran yönetiminin petrolü millileştirme kararına kadar İngiltere'nin ülkenin petrol sanayiinde adeta tekel olarak etkinlik kurmasının neden oldu ğu biliniyor. Bu arada Sanayi Bakanı Ali Rıza Tahmassebi'den sonra istifa eden Petrol Bakanı Kazım Veziri Hamaneh'in istifası Ahmedinecad'ın enerji sektörü üzerindeki konrolünü artırmak adına attığı bir adım olarak yorumlanıyor.

Petrolün yeni sorumlusu Nuzari

Hamaneh son dönemde Barış Boru Hattı müzakerelerinde Hindistan' a ihraç edilecek İran doğalgazının fiyatı konusunda indirim yapıldığı suçlamalarıyla karşı karşıya kalmıştı. İddiaya göre, Hindistan'a ihraç edilecek doğalgaz fiyatında yüzde 30'luk bir indirim yapılmıştı. Petrol Bakanlığı ayrıca, haziranda protesto gösterilerine neden olan benzine kota koyma kararı almasıyla da tepki toplamıştı. Ancak bazı uzmanlara göre, petrol bakanının değiştirilmesinin arkasındaki neden bunlar değil. Hamaneh, 2005 yılında Ahmedinecad iktidara geldiğinde kenidisinin petrol ve doğalgaz bakanı olarak sunduğu adaylardan biri değildi. Ahmedinecad o dönemde 3 aday sunmuş fakat adaylar bu piyasada yeterinde deneyimli olmadıkları için reddedilmişti. Bu nedenle Hamaneh'in istifası nın arkasında Ahmedinecad'ın enerji alanındaki etkinliğini artırma girişimi olduğu yorumları ağırlık kazandı.

ISNA ajansının haberine göre Hamaneh, petrol ve doğalgaz konularında Ahmedinejad'ın danışmanlığını yapacak. Yeni bakan atanmasına kadar da petrol bakanlığından İran Ulusal Petrol Şirketi Başkanı Gulamhüseyin Nuzari sorumlu olacak. Uzmanlara göre Nuzari'nin döneminde uluslararası petrol şirketlerinin aksine İranlı şirketlerle yapılan enerji anlaşmalarında artış kaydedilebilir. Uluslararası bir petrol şirketinin üst düzey yöneticilerinden biri Nuzari'nin tecrübeli ve eylem odaklı olduğunu ve bu açıdan bakıldığında faydalı olabileceğini belirterek, "Ancak o hâlâ bürokrasinin mahkumu" dedi.

Birincisi, ticari anlaşmalar sözkonusu olduğunda İran'ın sicili parlak değil. Doğalgaz alım anlaşmasında daha yakın geçmişe kadar Türkiye uluslararası tahkime gitmenin eşiğindeydi. Türkiye'nin 2 firması TAV ve Turkcell, kazandıkları ihalelere karşın İran'a giremediler.

Referans

Bu haber 275 defa okundu.