Kürtler kendi petrol yasalarını çıkardı

8 Ağustos 2007 11:56 tsi
Kuzey Irak'taki Kürt Bölgesel Yönetimi, önü tıkanan federal petrol yasasını beklemeden kendi petrol yasasını yerel mecliste onaylattı.

 
Yasa Kürdistan Milli Petrol Şirketi kurulmasının yanı sıra, Kerkük gibi ihtilaflı bölgelerdeki petrol zenginliğinin de idaresinin ele alınmasını içeriyor. Irak federal petrol yasa tasarısı ise ülke kaynaklarını yabancılara peşkeş çektiği gerekçesiyle topa tutuluyor

Irak'ta tartışmalı federal petrol yasasının mecliste oylanması Şii, Kürt ve Sünnilerin anlaşmazlığıyla bloke olurken, kuzeydeki Kürt özerk yönetimi federal yasayı beklemeden kendi petrol yasasını çıkardı. Kürt Özerk Yönetimi meclisinde yedi günlük tartışmanın ardından 111 vekilin oybirliğiyle kabul ettiği yasayı, Dow Jones'a konuşan Kürt Petrol Bakanı Aşti Havrami "Anayasının federal çerçevesiyle uyumlu. Bizim yasamız tüm Iraklıların ihtiyaçlarına yanıt veriyor. Tüm Irak için örnek oluşturmak istedik" diye savundu. Kürtler bir yandan petrol zengini Kerkük'ü yıl sonuna dek bir referandumla kendi bölgelerine katmak isterken, Kürt petrol yasası, Kürdistan Milli Petrol Şirketi kurulmasını, bunun üç Kürt eyaleti Erbil, Süleymaniye, Dohuk'un yanı sıra Kerkük'e atıfla 'tartışmalı bölgelerin' petrol zenginliğini de yönetmesini öngörüyor.

40 petrol yatağı ihaleye açılacak

'Petrol geliri tüm Irak halkıyla paylaşılacak' diyen yasayı Bölgesel Yönetim Başkanı Mesud Barzani, "Tarihi bir an. Hükümetimize en iyi yatırımcıyı seçme becerisi sağlayarak gelişmemizin temeli olacak" diye alkışladı. Daha önce yaptığı petrol anlaşmalarını bu yasaya uyarlamayı vaat eden Kürt hükümeti, 40 yeni petrol yatağını yabancılar için ihaleye açma sözü vermişti. Ama ExxonMobil gibi uluslararası petrol devlerinin güneydeki büyük petrol rezervlerini çıkarmaya odaklandığı ve Şiileri kızdırmamak için federal yasa çıkmadan Kürtlerle anlaşmayacağı söyleniyor. Kürt petrol yasasının daha küçük yabancı şirketleri cezbetmesi bekleniyor.
Kuzey Irak'ta Türk şirketi Genel Enerji'nin Addax Petroleum'la Mayıs 2006'dan beri işlettiği ve beş yıl içinde günde 200 varil petrol çıkarmayı hedeflediği Tak Tak yatağı ile Norveçli bir firmanın işletiminde 2003'ten beri ilk petrol ihracatını yapacak yeni petrol yatağı Tavke, merkezi hükümetten bağımsız çalışıyor.

'Efsane' haline gelen yasa

Dünyanın en büyük üçüncü petrol rezervlerine sahip olan ve tüm geliri petrole dayanan Irak'ta, ABD'nin acilen geçirilmesi için bastırdığı federal petrol yasası ise oylanamadan meclis ağustosta tatile girdi. Hükümetin şubatta açıkladığı, haziranda değişikliklere gittiği federal yasa tasarısı meclise resmen sunulmadığından, 'efsane' olarak da anılıyor. 43 maddelik tasarıyı ele geçirebilenlerin aktardıkları ise şöyle:

ABD petrol gelirinin nüfus oranına bağlı olarak paylaştırılacağı maddesini öne çıkarıyor. Ama 43 maddeden sadece birinde paylaşımdan söz edilirken, bunun faydası diğer maddeler yüzünden büyük ölçüde tırpanlanıyor. Zira bunlar Irak'ın petrol gelirini büyük ölçüde yabancı petrol şirketlerinin vesayetine bırakıyor.

Irak petrolünü 35 yıl gibi görülmemiş uzunlukta sözleşmelerle yabancı şirketlere bağlayıp yüz milyarlarca dolarlık gelir kaybına yol açıyor. Dünyanın yüzde 90'ında, petrol sektörü devletleştirilmiş ve yabancılarla bu kadar uzun vadeli üretim paylaşım anlaşması yapılmıyor.
Irak petrolü ise gelecekte karşılaştırılacağı söylenen şartlarla yabancı yatırıma açılıyor.

Irak kendi petrol üretim sınırını belirleyemeyeceğinden OPEC üyeliğinden çıkacak. Kurulacak Federal Petrol ve Doğalgaz Konseyi'nde (FPDK) ExxonMobil, Shell, BP gibi uluslararası petrol devlerinin temsilcileri oturacak. Yani ne tip sözleşmelerin yapılacağına yabancılar hükmedecek, görülmemiş bir denetim, mülkiyet ve kâr sağlayacak. Irak Ulusal Petrol Şirketi (IUPŞ) kalacak. Lakin IUPŞ, bilinen 80 petrol sahasından sadece 17'sinin münhasır kontrolüne sahip olacak ki, bu da bilinenlerin üçte ikilik oranıyla daha keşfedilmemişlerin tümünün yabancı denetimine girmesi anlamına geliyor.

Tasarı, yabancı şirketleri Irak petrolünden kazandıkları paraları Irak'a yatırma, Irak şirketleriyle ortaklık, Iraklı işçileri çalıştırma, yeni teknolojileri paylaşmaya zorunlu tutmuyor.

Tüm bölgesel yönetimlere bölgelerindeki petrolle ne yapacakları konusunda son sözü bırakıyor. FPDK bölgesel kararlar üzerinde veto yetkisini kullanmazsa, bölgeler yabancılarla petrol anlaşmalarında hiçbir müdahaleyle karşılaşmayacak. Bu da bölgeler arası rekabeti artırıp Irak'ın üçe bölünmesine yol açabilecek.

108 Iraklı uzmandan uyarı

Temmuzda 108 Iraklı petrol, iktisat ve hukuk uzmanı meclise mektup gönderip yasanın halkın çıkarına değişikliğe gidilmeden çıkarılmaması uyarısı yaptı. 3 Ağustos'ta meclisin tatile girmesiyle tasarının rafa kalkması Guardian'ın bir yorumunda 'Irak'tan gelen en iyi haber' diye nitelendi. Özellikle Basra'da çok güçlü petrol işçileri sendikaları mayıs başından beri tasarıya karşı sokağa dökülüp grev tehdidi savurunca Petrol Bakanı Hüseyin Şahristani, Saddam'ın 1987 tarihli grevleri yasaklayan kararnamesini uygulamayı gündemine aldı.
Dow Jones'un yayımladığı bir ankete göre, her mezhepten Iraklının yüzde 63'ü petrolün kamu sektörünce işletilmesini istiyor. Federal yasaya dair yeterince bilgilendirildiğini söyleyenlerin oranı ise yüzde 4.

Radikal

Bu haber 239 defa okundu.