Mahya'nın bilinmeyen tarihçesi

19 Temmuz 2012 16:54 tsi
Ramazan ayının yaklaşması ile birlikte mahya ustaları ve işçileri hummalı bir çalışmanın içine girdi. Ramazan'ın önemli simgelerinden olan Mahya sanatının tarihçesini, son ustalarından Kahraman Yıldız Timetürk'e anlattı.

Mayha kelime manasıyla; hayat ve canlılık demektir. Ayrıca Ramazan gecelerinde, camilerde iki minare arasına gerilen ipler üzerine kandil veya elektrik ampulleriyle yazılan yazı veya işlenen resimdir. Minarelerin aydınlanması ve bunu mahya usulüyle değişik biçimlerde yapılması; Peygamber Efendimizin(s.a.v) müjdelediği İslam’ın gözbebeği İstanbul’da ortaya çıkmıştır. Mahya, Anadolu’ya taşınmamış,İstanbul’dan sonraki temsilcileri; Bursa ve Edirne olmuştur.

Mahyanın geçmişi kesin olarak bilinmemekle beraber,1500lü yıllara dayanır. Kesin olarak bilinen ilk mahya,1614 yılında Sultanahmet’te kurulmuş,şehrin birçok yerinden görülmüştür.

Geçmişte mahyada,çiçeksel motifler kullanılmaktaydı.Modern döneme intikal ettiğimiz zaman,mahyalarda yazılı dönemem geçildiğini görüyoruz.

Mahyanın unutulmaya yüz tuttuğu bu günlerde ‘Mahya unutulmaması gereken bir sanattır,bizler bunu ata mesleği olarak elimize aldık ve devam ettiriyoruz,bizden sonrada devam etmesini diliyoruz’diyerek mahyanın önemini vurgulayan son mahya ustası Kahraman Yıldız’la mahyayı,mahyanın geçmişini ve önemini konuştuk.

Mahya yapımıyla tanışmanız nasıl oldu ?

1975 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde elektrik teknisyenliğine başladım.Teknisyen şefimiz beni ve arkadaşlarımı toplayarak,Dolmabahçe Cami’ye mahya asmaya götürdü.İlk defa mahya yapımına katılıyorduk ve önümüzde bir yığın kablo,duy,ampul,halat ve makara vardı.Orada 100-150 civarı duy bağladık ve ardından Sultanahmet Cami’sinde de aynı işlemi uyguladık.Böylece mahya yapımını öğrenmiş oldum.

Mahya yapım aşamaları nelerdir?

Öncelikle Din İşleri Genel Müdürlüğü’nün gönderdiği vecizleri kurulumuzda değerlendirerek seçiyoruz.Seçilen yazıları camilerin milimetrik çaplarına göre hesaplayarak çizimini yapıyoruz.Ardından çizime uygun biçimde duy ve ampulleri takarak yazıyı ortaya çıkarıyoruz

Mahyaları asarken en çok hangi zorluklarla karşılaşıyorsunuz?

Yazı yazmak için ampulleri sırtımızda minareye çıkarıyoruz ve o ağırlıkla çıkarken çok zorlanıyoruz. Havanın durumu da bizi etkiliyor.Mahya asmak kışında yazında çok zordur. Fakat biz işimizi severek yapıyoruz,38 yılımı verdim ata mesleğine,artık alıştım.

Mahyayı astıktan sonra yapılan hataları nasıl telafi ediyorsunuz?

Tüm ampulleri taktıktan sonra mahyayı ışıklandırıyoruz.Fakat bunu gündüz aydınlığında gerçekleştirdiğimiz için görmek ve düzeltmek çok zor.Eğer patlamış bir ampul varsa ana arterlerde değişim yapmadan onun bulunduğu yerde düzelme yapıyoruz.Tecrübemiz sayesinde bizler hatayı kolaylıkla görebiliyoruz.Bu işte dikkatli ve keskin gözlü olmanız gerekiyor.

Mahya daha çok hangi dönemlerde kullanılmıştır?

Cumhuriyet ve fetih kutlamalarında,Kırkpınar yağlı güreşleri zamanında,vakıflar haftasında,ramazan ayı ve kandil gecelerinde kullanılmıştır.

Mahyacılık neden Anadolu’ya yayılmamıştır?

Mahyacılık hem maddi hem manevi olarak külfetli bir icraat.Her usta yada her dernek bunu gerçekleştiremezdi.Mahya yapımı asırlardır Vakıfların kontrolündedir.Bu sebeple vakıfların etkin olduğu yerlerde devam etmiştir.

Mahya yapımında öncelerde hangi teknik kullanılıyordu? Elektrik kullanımına ne zaman geçildi?

Mahyaların yapımında zeytinyağı kandilleri kullanılırdı.Bu kandillerden mahya yapımı oldukça zor ve külfetliydi. Kandilleri asarken yağı damlatmamanız,ve yangınlara karşı tedbirleriniz olması gerekir.Kandiller 2 saat kadar mahyayı aydınlatır ve sonra kandillerin yağları değiştirilir. Kısaca yağ kandillerinden mahya yaparken çok dikkatli olmanız gerekir.

Mahyanın elektrikle yapılması cumhuriyet döneminden sonra başladı. Padişah dönemlerinde de mahya yapmış olan Hacı Ali Ceylan ustamız, teknikerlerden de aldığı yadımla mahyayı elektrikle yapmaya başlamıştır. Bundan sonrada kandillerle yapılan mahyacılık bitmiştir.

Sizden sonra ata mesleğini devam ettirecek başka ustalar var mı?

Ustalarımız var fakat onlardan sonra gelecek olanlar yok.Yetiştirecek elemanda yok şu anda.Müdürlüğümüz bunun için çalışmalar başlattı.İnşallah bu ramazanda veya gelecek ramazan için eleman alımı olacaktır. Mahya unutulmaması gereken bir sanattır,bizler bunu ata mesleği olarak elimize aldık ve devam ettiriyoruz,bizden sonrada devam etmesini diliyoruz. 

Bu haber 1,370 defa okundu.