Erdoğan'ın kafasında şansölye modeli var

10 Temmuz 2007 10:24 tsi
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı ‘güçlendirilmiş başbakanlık’ projesi, Avusturya’daki şansölyelik benzeri. Bu yeni modelde yetkiler nedir, yenilikler neler?

Erdoğan’ın ANA uçağında Akşam Ankara Temsilcisi İsmail Küçükkaya’ya açıkladığı ‘güçlendirilmiş başbakanlık’ projesi, Avusturya’daki şansölyelik benzeri. AKP hukukçuları harıl harıl cumhurbaşkanının yetkilerini daraltmakla meşgul.

Başbakan Erdoğan’ın AKŞAM’a Avusturya ve Finlandiya örnekleriyle açıkladığı “güçlendirilmiş başbakanlık” hedefi, gündeme damga vurdu. Almanya’daki şansölye sistemi, eyalet sistemiyle işlediği için Türkiye gerçeğine uymuyor. AKP seçim sonrası TBMM’de uzlaşma sağlanması durumunda, hükümetin daha fazla güçlendirilip cumhurbaşkanlığının sembolik konuma indirgendiği bir sistem üzerinde çalışıyor.

İsmail Küçükkaya’ya yeni Meclis’te cumhurbaşkanı adayları konusunda muhalefete seçenekli bir listeyle gideceğini söyleyen Erdoğan, “Gücü daraltılmış bir cumhurbaşkanı, güçlendirilmiş bir başbakanlık sistemi geliyor” dedi. Erdoğan, bu modele ilişkin daha önce yaptığı bir açıklamada da, “Avusturya’da olduğu gibi şansölyelik şeklinde” ifadesini kullanmıştı.

AKP’li hukukçuların Anayasa değişiklik çalışması Çankaya Köşkü’nün yürütmeyle ilgili yetkilerini daraltmayı hedefliyor. AKP Anayasa’yı değiştirecek çoğunlukla iktidar olur ve TBMM’de uzlaşma sağlarsa, Avusturya, Finlandiya, Romanya, Estonya, Litvanya ve İzlanda’da olduğu gibi devlet başkanını halkın seçtiği, ancak yarı başkanlık veya başkanlık modelinin uygulanmadığı ülkelerdeki sistemlere benzer bir düzenleme yapılacak.

ATAMALAR TEKELDE OLMAYACAK

Yeni cumhurbaşkanının kararnameleri imzalama yetkisi daraltılacak. Üst düzey bürokratlar için üçlü kararname zorunluluğu kalkacak. YÖK üyeleriyle rektörlerinin atanmasında kademeli sistem getirilerek hükümete söz hakkı tanınacak. Anayasa Mahkemesi üyelerinin tamamının cumhurbaşkanınca atanması usulü de değişecek. Danıştay üyelerinin bir bölümünü de Bakanlar Kurulu atayacak.

Cumhurbaşkanının yasaları inceleme ve iade hakkına dokunulmayacak; ancak cumhurbaşkanının konumu “devletin varlığını ve milletin birliğini temsil” konusunda sembolik düzeye getirilecek. “Güçlendirilmiş başbakanlık” ilkesi gereği, cumhurbaşkanının “gerektiğinde Bakanlar Kurulu’nu toplantıya çağırma” yetkisi kaldırılabilir.

İMPARATORDAN SONRAKİ İSİM

ŞANSÖLYE, Avusturya ve Almanya’da başbakanlar için kullanılsa da, Fransızca “chancelier” kelimesinden geliyor. Roma İmparatorluğu’ndan beri imparatordan sonra gelen kişi için (konsül) kullanılan bu kavramı yüzyıllar boyunca “imparatorluk şansölyesi” olarak veliaht prensler taşıdı.

1919’dan beri Finlandiya’da, 1929’dan bu yana Avusturya’da, 1975’ten beri İrlanda, İzlanda, Portekiz’de ve 1962’den bu yana Fransa’da devlet başkanı halk tarafından seçiliyor. Avusturya’da cumhurbaşkanının yetkileri daha geniş; başbakanın önerisini alarak Meclis’i feshedebiliyor, hükümeti veya başbakanı azletme yetkisi var. Buna karşılık meclislerin de cumhurbaşkanının görevden alınması için referanduma gitme hakkı var.

Akşam
 

Bu haber 474 defa okundu.