Bütün dünyada bu iş böyle

17 Şubat 2012 09:32 tsi
İstanbul Özel Yetkili Cumhuriyet Savcısı Sadrettin Sarıkaya'nın Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) yöneticilerini 'şüpheli' sıfatıyla ifadeye çağırmasının ardından başlayan kriz, "Dünyada bu işler nasıl yapılıyor" sorusunu gündeme getirdi.

Uzmanlar, bütün gelişmiş ülkelerde istihbarat faaliyetlerine ilişkin soruşturmaların devlet zirvesinin 'olur'una bırakıldığını ifade etti. ABD, Rusya, Almanya ve İngiltere gibi 'istihbaratı güçlü' ülkelerde bu işlerin 'özel bir statüde' yürütüldüğü belirtildi.

ÖZEL KOMİTELER KURULUYOR

Yeni Şafak'a açıklamalarda bulunan İstihbarat Hukuku Uzmanı Doç. Dr. Mehmet Arıcan, gizli servis yöneticilerinin yargılanmasının belli başlı ülkelerde özel komiteler tarafından denetlendiğini belirtti. ABD'de Kongre ve Senato'da güvenlik komisyonları vasıtasıyla istihbaratın yargı sürecinin belirlendiğini söyleyen Arıcan, İngiltere, Almanya dahil Avrupa ülkelerinin nerdeyse tamamında komitelerin bu yetkiye sahip olduğunu dile getirdi.

BELGELERİ VERMEK ZORUNDA DEĞİLLER

İstihbarat birimleri ile ilgili şikâyetlerin önce bu komisyonlara geldiğini, herhangi bir şikâyet olmadan da bu komitelerin istihbarat birimlerini denetlediğini, bu denetimin mali boyutu ile de yapıldığının altını çizen Doç. Arıcan, Almanya'da istihbaratı yargılama yetkisinin özel bir mahkemede olduğunu söyledi. Arıcan söz konusu komite ve komisyonlara bütün belgelerin verilme mecburiyeti de olmadığını, yargı sürecinin karmaşık bir sistem ile yürütüldüğünü ifade etti.

İSTİHBARATA SAVCI DENETLEMESİ SIKINTI OLUR

Türkiye'deki temel eksikliğin denetim mekanizmasının nasıl olması gerektiğine dair yasal düzenlemenin yokluğundan kaynaklandığını vurgulayan Arıcan, Hatay'daki olayda olduğu gibi görev dışı suçların sadece normal mahkemelerde yargılanması gerektiğini, diğer ülkelerde de böyle olduğunu söyledi. Arıca, istihbarat faaliyetlerinin savcılar tarafından denetlenmesinin büyük sakıncalar doğuracağını ve son günlerde Türkiye'nin bundan dolayı sıkıntı yaşadığını belirtti.

GÖREVİ BİTMEDEN SORGULAYAMAZ

Diyarbakır Baro Başkanı Mehmet Emin Aktar ise mevcut mevzuat gereği özel yetkili savcının MİT müsteşarını sorguya çağıramayacağını düşündüğünü belirterek, "Nasıl ki milletvekilleri ile ilgili görevi sona ermeden haklarında bir soruşturma yapılamıyorsa istihbarat elemanlarının ülkemizdeki durumu da aynıdır" ifadelerini kullandı.


Rusya'da komisyon denetliyor

Dünyada istihbaratı çok güçlü olan ülkelerin başında Rusya geliyor. Rusya'nın istihbaratı 2004 yılında yenilenen bir yasa ile Federal Güvenlik Servisi çatısı altında sürdürülüyor. Devlet Başkanı'na bağlı bir yapı içerisinde 'iç istihbarat' ve 'dış istihbarat' olarak hizmet veriyor. Bu istihbaratların güvenlik sorgulamasının ilk aşaması FGS'nin kendi içerisindeki komisyonlar tarafından sürdürülüyor. FGS gerek duyduğunda dosyayı askeri savcılığa gönderebiliyor. Ancak FGS istemediği müddetçe soruşturma açılamıyor.


İngiltere, ajanlarına dokundurmuyor

İngiltere istihbaratının hem iç hem de dış terörizm ile ilgili uzunca bir geçmişi var. İngiltere'nin iç istihbaratına 'MI5', dış istihbata ise 'MI6' bakıyor. İç istihbarat İçişleri Bakanlığı'na, dış istihbarat da Dışişleri Bakanlığı'na bağlı. Devlet yapısı içinde polis, asker ve yargı arasındaki koordinasyonu 'Ulusal Güvenlik Dairesi' adlı yapı sağlıyor. Bu birim doğrudan Başbakan'a bağlı. Üç yıl önce İngiltere'de bir grup Müslüman, MI6 ajanı iki kişi tarafından işkeye maruz kaldıkları iddiasıyla savcılığa başvurmuşlardı. Savcılık, bu iki kişi hakkında soruşturma açmış ve polise gerekeni yapması yönde emir vermişti. Fakat İngiliz hükümeti olayın incelenmesi için bir komisyon kurmuş ve başına tecrübeli bir hakim atamıştı. İnceleme sonunda da hükümet, dava açılmasına izin vermemişti.


ABD'de son söz başkanın

ABD'de sorunun hala tam olarak bir çözümü bulunmasa da son söz "Başkan" tarafından söyleniyor. Başkan tartışmalı konu ile ilgili atadığı siyasi yetkili aynı zamanda kabine üyesi sıfatını taşıyor. Atanan bu siyasi yetkili genelde bir "Başsavcı" konumunda gibi görünen Adalet Bakanı oluyor. Ancak bazı konularda özellikle "Ulusal güvenlik" meselelerinde Başkan direk olarak kendisi de "Siyasi iradeye tabi özel görevi soruşturamazsınız" diyerek soruşturmanın önünü kesebiliyor.


Almanya'da izin Başbakan'da

Dünyanın istihbarat yönünden bir önemli ülkesi de Almanya. Almanya'da iç, dış ve askeri olmak üzere üç farklı istihbarat servisi bulunuyor. Bu birimlerin kontrolleri ise Başbakanlık tarafından yürütülüyor. Almanya'daki tüm gizli servisler Başbakanlığa bağlı. Bu üç gizli servisten sorumlu ise Başbakan tarafından atanan bir müsteşar. Almanya'da faaliyetlerinin kontrol görevi Meclis'te. Gizli servislerin karıştığı skandallar gizli oturumlarda ele alınıyor. Yargıya intikal eden durumlar sözkonusu olduğunda ise ifade ve soruşturma için Başbakanlık izni gerekiyor.


Kararı devleti yöneten verir

MİT eski Daire Başkanı Prof. Dr. Mahir Kaynak, istihbaratların devletin bir parçası olduğunu belirterek şu değerlendirmeyi yaptı: "Genelde her iktidar oradaki yapıyı muhafaza eder. Çünkü istihbarat teşkilatları iç politikaya karışmazlar. Haklarında soruşturma açılması durumunda ise, devleti yönetenler, talimat verir ve yönlendirir. Putin bir istihbarat ajanıdır. Ajanlığından nereye kadar geldi. Başka bir ülkede istihbarat çalışanları önemsenirken, bizim ülkemizde küçümseniyor. Bu operasyon yabancıların Türkiye'ye yaptığı bir operasyondur. İstihbaratımızı zayıflatmak istiyorlar. Bu tür girişimler her zaman olmuştur."




Bu haber 1,039 defa okundu.