Demokratik Suriye'nin Türkiye'ye potansiyel faydaları

2 Şubat 2012 10:52 tsi
''Suriye'deki mücadele giderek daha kanlı hale gelir ve uluslararası boyut kazanırken Türkiye, doğrudan çatışmaya girmemekle birlikte demokrasi devrimcilerinin faaliyetlerini kolaylaştıracak politika izlemektedir.''

Ancak bu yazıda ortaya çıkan krizin sebepleri yerine Suriye'de başarılı olması beklenen demokratik devrimin Türkiye açısından muhtemel yararları tartışılacaktır. Krizin çok uzun sürmesi ve iç savaş çıkması gibi belirli riskleri ve olumsuz sonuçları da olabilir ama genel olarak Suriye'nin demokratik bir ülke olmasının Türkiye için olumlu sonuçlar doğuracağı düşünülmektedir.

Suriye rejimi uzun süren devletçi, baskıcı ve kayırmacı ekonomik politikalarıyla halkını ve devletini geri bırakmıştır. Halk zengin olmadığı için de alım gücü zayıftır ve bu da Turkiye ile ticaretinin çok ileri gitmesine engel olmaktadır. Her ne kadar Suriye'nin Turkiye ile ticareti son yıllarda çok arttıysa da bu durum daha önceki dönemdeki ilişkilerin çok düşük düzeyde olmasından kaynaklanmaktaydı. Aslında son krizden önceki dönemdeki durumu bile hâlâ yeterli olmaktan uzaktı.

Suriye'de demokratik mücadelede geri dönülmez bir noktaya gelinmiş ve aynı zamanda Türkiye ile ekonomik ilişkileri de donma noktasına varmıştır. Dolayısıyla, bu sürecin hızla demokrasi lehine sonuçlandırılması, büyük ölçüde Türkiye'nin desteğine bağlı olduğu gibi Türkiye ile ekonomik ilişkilerin düzelmesi için de bu gereklidir. Devrim öncesinde Suriye'nin gelişmeye başlayan ekonomisi, Türkiye'ye gelen turistlerin sayısında ve Türk mallarına talepte artışa yol açmıştır. Demokratik Suriye'nin ekonomisi de gelişeceğinden Türkiye yeniden için ciddi bir ticarî ortak ve pazar oluşturacaktır.

Bir ülkenin içinde bulunduğu ittifaklar onun yumuşak gücünden sayılmıştır. Çünkü bir ülkenin dünya üzerindeki ağırlığı onun içinde bulunduğu ittifaklar ve sözünün geçtiği ortamla yakından ilgilidir. Örneğin, ABD'nin birlikte hareket ettiği Kanada ve İngiltere ile birçok Batı ülkesi onun gücünü daha etkili kullanmasına yardımcı olmaktadır. Demokratik bir Suriye, İran'a mezhepsel ve taktiksel yakınlık duyan Baas rejiminin aksine Turkiye'ye daha çok yakınlık duyacaktir. Hem demokratik olduğu için benzer önceliklere sahip olmasından hem de Nusayri azınlık yerine Türkiye'deki çoğunluk ve çoğulculuk ile tarihsel yakınlığı olan Sünni çoğunluğun etkili olduğu bir siyasî düzenin kurulmasıyla bu paralellik gerçekleşecektir.

Demokratik bir Suriye ile jeo-politik durum da değişecektir. İran, Irak ve Suriye üzerinden Lübnan'a uzanan ve Türkiye'nin bölgedeki nüfuzunu kıran bir 'Şii Hilali'nden söz edilebilir. Bu hilal, Türkiye'nin güneyini büyük ölçüde kesmektedir. Geçen yıl Başbakan Erdoğan'ın Irak ve Lübnan'a ziyaretlerinden İran'ın rahatsızlığı çok net görülmüştü. Suriye'nin demokratikleşmesi, mezhepsel dayanışma yüzünden Türkiye'nin hem Suriye'nin kendisine hem de daha güneydeki ülkelerle daha yakın ilişki kurması önünde engel teşkil eden bir yapının ortadan kalkması anlamına gelecektir. Bu durum Lübnan, Ürdün ve S. Arabistan gibi ülkelere de kolay erişim anlamına gelirken, Irak'ta ve Körfez ülkelerinde Türkiye'ye daha fazla teveccüh olmasını sağlayacaktır.

SURİYE'NİN STRATEJİK ÖNEMİ

Mısır ve Kuzey Afrika'daki muadillerinden farklı olarak Suriye'deki Arap milliyetçiliği hep Osmanlı ve Turkiye karşıtı olmuştur. Baas rejimi başa gelince de durum çok değişmemiştir. Hatay yüzünden sınır problemi yaşanması ve daha sonra PKK'yı desteklemesi Türkiye için büyük sorun olturmuştur. Arap dünyasında Türkiye'nin yükselişine en çok itiraz ve eleştiri getirenler Baas ve onun paralelindeki kalemler olmuştur. İyi ilişkiler sürerken bu tutum küllenmişti; ancak şimdi tekrar alevlenmiştir. Türkiye'yi "Yeni Osmanlıcılık" ya da emperyal niyetler gütmekle suçlamakta ve etkili görülmese de bütün Arapları Türkiye'ye karşı kışkırtmaktadır. Ayrıca, Türkiye'nin başlangıçta Esed rejimini ikna etmeye çalışması otoriter rejime destek olarak görülmüş ve eleştiri toplamıştı. Bu konuda tamamen tersine dönüldüğü söylenemez. Suriye'nin demokratikleşmesi Türkiye'ye bölgede ciddi prestij kazandıracaktır.

Baas rejiminin daha önce PKK'yı desteklediği biliniyor. Tekrar işbirliği yaptıkları yönünde ciddi haberler gelmektedir. PKK yanlısı yorumcular, Arap Baharı'nın ve Suriye'nin demokratikleşmesinin Kürtleri kuşatacağı söylemiyle özellikle Suriye'deki devrime karşı tutum takınmışlardır. Suriye'deki demokrasi Irak'taki gibi Kürtlerin de özgür yaşamasına imkân vereceği için PKK gibi radikal hareketlere ortam kalmayacaktır. Örneğin, demokrasiyle başa geldikleri için Türkiye'nin Kuzey Irak Kürtleriyle yakın işbirliği daha olumlu yönde ve kolay olmaktadır. Aynı durum, Suriye Kürtleriyle de söz konusu olabilir.

Türkiye kendi Kürtlerinin sorunlarını çözmek adına bir strateji güttüğü için PKK'nın dağdaki kadrosunda Suriye kökenliler daha büyük sorun oluşturmaktadır. Demokratik açılım sürecinde PKK'yı dağdan indirme çabalarında Suriye kökenli teröristlerin ne olacağı ana konulardan birisiydi. Çünkü Baas rejimi kendi Kürtlerinin yüzde yirmisine vatandaşlık ve kimlik bile vermemiştir. Bu kesimin fazla gidecek yeri de olmadığı için terör örgütüne eleman kaynağı olmaktadır. Diğer bir ifade ile, Suriye rejiminin bilinçli olarak PKK'yı desteklemese bile uyguladığı baskı politikaları ve doğurduğu kötü ekonomik şartlar, Türkiye için yine olumsuz sonuçlar doğurmakta ve ayrılıkçı eğilimleri güçlendirmektedir.

Diğer taraftan, Türkiye'nin Baas rejimi gibi diktatörlerle uzun soluklu stratejik ilişki sürdürmesi zaten mümkün değildir. Otoriter yönetimlerin çıkarları ve öncelikleri ile gücünü demokratik süreçle halkından alan Türk hükümetinin çıkarları zaten aynı olamaz. Türkiye için halkını öldürme sicili çok eskilere giden Baas rejimini değil, masum halkı desteklemekten başka seçenek zaten yoktu. Ayrıca, Türkiye Baas rejimine çıkış yolu gösterdiği ve reformlar için uzun bir süre tanıdığı halde Esed rejimi bu fırsatı kullanamamıştır.

Son dönem Türk dış politikasının en zor meydan okumalarından biri olan Suriye sorununda, statükoya değil, geleceğe ve doğruya oynamamız gerekmekteydi ve öyle de oldu. Türkiye'nin gizli bir rekabet yaşadığı İran ise hak ve adalete değil tamamen ulusal çıkarlarına ve mezhepsel dayanışmaya yönelmektedir. Ülkedeki ve bölgedeki statüko Türkiye'ye zaten çok yaramayan bir sonuç üretmektedir. Arap Baharı'yla ortaya çıkan yeni durumda Türkiye'nin reel ve ideal politikası da eski Baas rejimine değil, demokrasiye ve dolayısıyla geleceğe oynamayı gerektirmektedir. Arap Birliği'nin Suriye'nin üyeliğini askıya alması ve ekonomik yaptırımlara başlamasından sonra Türkiye'nin Suriye sorununda daha aktif rol üstlenmesi, krizin çok uzayıp kalıcı hasarlar vermesini de engelleyecektir.

Bu kadar kan döküldükten sonra ne Suriye halkı için, ne de Türkiye için geri dönüş imkânı kalmıştır. İmkânsız görünse de devrimi bastırsa bile Baas rejiminin Suriye halkının sorunlarına çözüm üretme şansı olmadığı gibi ile Türkiye ile ilişkileri de eskisi gibi olamaz. Dolayısıyla, Türkiye'nin demokratik bir Suriye'nin doğusuna yardımcı olmakta daha aktif bir rol üstelenmekten başka seçeneği yoktur.

Doç.Dr. Ahmet Uysal, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi

Kaynak: Zaman

Bu haber 661 defa okundu.