Sivillerin askeri mahkemede yargılanmasına sınırlama

0 0 0000 00:00 tsi
Sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmalarına sınırlama getiren Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı.

Yasayla AB müktesebatının üstlenilmesine ilişkin Ulusal Programda öngörülen hedefler doğrultusunda Anayasada yapılan değişikliklerle Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunu hükümleri, askeri yargıya yansıtıldı.

Sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmasına sınırlama getirilirken, sivillerin askeri yargıya tabi olduğu haller; barış ve savaş zamanına göre 2 kategoride ele alınacak. Siviller, askerlerle birlikte işledikleri askeri suçlara ilişkin yargılamalar hariç olmak üzere, barış zamanında askeri mahkemelerde yargılanmayacak.

Yasada, askeri mahkemelerin savaş zamanındaki yetkilerini düzenleyen hükümlerde ise değişikliğe gidilmedi.

YARGILAMANIN YENİLENMESİ

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) verdiği kararlar doğrultusunda, yargılamanın yenilenmesi için askeri mahkemelere başvurulabilecek.

Uluslararası anlaşmalar gereğince yabancı askerlerin askeri mahkemede yargılanmalarını gerektiren suçlarla ilgili soruşturma ve kovuşturma yapılması, Milli Savunma Bakanı'nın iznine bağlı olacak.

Bazı suçlar, askeri mahkemelerin yargı yetkisine tabi olmayan sivil kişiler tarafından barış zamanında işlenirse; bu kişilerin yargılanması adli yargı mahkemeleri tarafından Askeri Ceza Kanunu hükümleri uygulanarak yapılacak.

Er ve erbaşlar ile yedek subayların askere girmeden veya silah altına çağrılmadan önce işledikleri, üst sınırı 1 yıla kadar hapis cezasını gerektiren suçlara ait davalarda soruşturma ve kovuşturma işlemleri, askerliklerini bitirmelerine kadar geri bırakılacak. Geri bırakma süresi içinde zamanaşımı işlemeyecek.

Saklı, yoklama kaçağı, bakaya ve birliğe geç katılan yükümlülerin, barış zamanında askeri mahkemelerde yargılanmalarına son verilecek.

Tutuklu ve ivedi işlerle savaş hallerinde tanıklar, zorla getirilebilecek. Askeri suçlarda, cezanın üst sınırı, 1 yıldan az olsa dahi tutuklama kararı verilebilecek. Şüpheli veya sanık tutuklandığında, yakınları da derhal haberdar edilecek. Soruşturma evresinde şüphelinin tutukevinde bulunduğu süre içinde ve en geç 30'ar günlük süreler itibariyle tutukluluk halinin devamının gerekip gerekmeyeceğine, askeri savcının veya şüphelinin istemi üzerine askeri mahkemece karar verilecek. Karara karşı, kıt'a komutanı veya askeri kurum amiri, askeri savcı ve şüpheli, 3 gün içinde bu mahkemeye en yakın askeri mahkemede itiraz edebilecek. İtirazı inceleyen askeri mahkemenin kararı kesin olacak.

YAKALAMA VE GÖZALTINA ALMA

Yakalama ve gözaltına alma hükümleri de CMK'ya paralel olarak değiştirilen yasaya göre, yakalanan kişi ve olay hakkında askeri savcı veya cumhuriyet savcısına hemen bilgi verilecek. Kişinin yakalandığı bir yakınına veya belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verilecek.

Yakalanan kişi, askeri savcı veya cumhuriyet savcısı tarafından bırakılmazsa, soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınmasına karar verilecek. Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın askeri mahkeme veya sulh hakimine gönderilmesi için zorunlu süre hariç yakalama anından itibaren 24 saati geçemeyecek.

Toplu olarak işlenen suçlarda, askeri savcı veya cumhuriyet savcısı, gözaltı süresinin, her defasında 1 günü geçmemek üzere 3 gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak emir verebilecek. Yakalama işlemine, gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin askeri savcı veya Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı, askeri mahkemeye veya sulh ceza hakimine başvurulabilecek.

Savaş halinde müdafilerin sayısı sınırlanabilecek.

ASKERİ SAVCININ YETKİLERİ GENİŞLETİLİYOR

Askeri savcının yetkileri genişletiliyor. Buna göre, askeri savcı, gerek doğrudan doğruya ve gerekse askeri, adli veya diğer kolluk görevlileri aracılığıyla her türlü araştırmayı yapabilecek; bütün kamu görevlilerinden ve özel kuruluşlardan soruşturmaya ilişkin her türlü bilgiyi isteyebilecek. Askeri, adli ve diğer kolluk görevlileri, askeri savcının soruşturmaya ilişkin bütün emirlerini, gecikmeksizin yerine getirmekle yükümlü olacak.

TEMYİZ HÜKÜMLERİ

Askeri savcının verdiği kovuşturmaya yer olmadığına dair karara, tebliğden itibaren 15 gün içinde itiraz edilebilecek. Askeri mahkemelerin kararları temyiz edilebilecek. 15 yıl ve daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümler kendiliğinden temyize tabi olacak. Ancak üst sınırı 500 günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan beraat hükümlerine, kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümlere karşı temyiz yoluna başvurulamayacak. Sanık lehine bozulan kararın, temyiz isteminde bulunmayan diğer sanıklara da uygulanması olanağı varsa, bu sanıklar da temyiz isteminde bulunmuşçasına hükmün bozulmasından yararlanacak.

Yeniden verilen hüküm, önceki cezadan daha ağır olamayacak.

YENİDEN YARGILAMA

Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, AİHM tarafından tespit edilmiş olması, yargılamanın yenilenmesi nedeni olacak. Yargılamanın yenilenmesi, AİHM'in kararının kesinleştiği tarihten itibaren 1 yıl içinde istenebilecek.

Askeri Yargıtay, Milli Savunma Bakanı'nın, kesinleşen karar ve hükümlerde hukuka aykırılık tespit ederek kanun yararına bozma isteme talebini yerinde görürse karar veya hükmü bozabilecek.

Düzenlemenin yürürlük tarihinden önce askeri mahkemelerce karar verilmiş ancak henüz kesinleşmemiş olan dava dosyalarından görevli yargı yeri değişenler hakkında, askeri savcının yazılı görüşü alınmak suretiyle mahkemesince duruşma yapılmaksızın görevsizlik kararı verilecek. Bu karara karşı teşkilatında askeri mahkeme kurulan kıt'a komutanı veya askeri kurum amiri, askeri savcı, sanık ve varsa müdafi, bir hafta içinde itiraz edebilecek. İtirazlar, en yakın askeri mahkemede incelenecek. Bu dosyalardan temyiz ve itiraz edilmek suretiyle askeri Yargıtay Başsavcılığında ve Askeri Yargıtayda inceleme aşamasında olan dosyalar mahkemesine iade edilecek.

Anayasa ve temel yasalarda yapılan, “savaş ve çok yakın savaş tehdidi hallerinde bile ölüm cezasının verilmemesine” dair değişiklik, askeri yargılamaya da yansıtıldı ve kanundaki “ölüm cezası” ibareleri çıkarıldı. Yasa, yayımı tarihinden itibaren 3 ay sonra yürürlüğe girecek. Başkanvekili Sadık Yakut, tasarının yasalaşmasının ardından birleşimi saat 11.00'de toplanmak üzere kapattı.

AA

Bu haber 356 defa okundu.