Türkiye din özgürlüğünde yine sınıfta kaldı

30 Nisan 2010 13:13 tsi
Amerikan komisyonun 'Dini Özgürlükleri İhlal Eden Ülkeler' listesinde yer alan Türkiye, laiklik gerekçesiyle dini kontrol etmekle suçlandı

Amerikan Uluslararası Dini Özgürlükler Komisyonu, "ciddi din ihlallerinin" yapıldığı 13 ülkeyi ve izlemeye aldığı 12 ülkeyi açıkladı. Türkiye, komisyonun izlemekte olduğu ülkeler arasında yer aldı.

Amerikan Kongresi'nde alınan karar gereği 1998 yılında kurulan Uluslararası Dini Özgürlükler Komisyonu, dünyada dini özgürlüklerin tehlikede olduğu "sıcak noktalar" olarak belirlediği yerlerde araştırmalar yapıyor. Dini özgürlükler hakkında rapor hazırlayan komisyon, Amerikan hükümetine de bu ihlallerin giderilmesi konusunda tavsiyede bulunuyor.

"LAİKLİK YORUMU PROBLEM"

Türkiye, ilk kez geçen yıl “gözlem altındaki ülkeler” listesine girmişti. Nisan 2009-Mart 2010 dönemini kapsayan raporda, Türkiye'de 'devletin kendi laiklik yorumuna dayanarak dini kontrol etme ve kamusal alandan dışlama' girişimleri sonucu 'çoğunluktaki Sünni Müslüman cemaati, azınlıktaki Aleviler ile Hıristiyan ve diğer azınlık cemaatlerinin' din özgürlüğüne 'kaydadeğer kısıtlamalar' getirildiği kaydedildi.

Türkiye’de demokratik bir hükümetin bulunduğu ve anayasanın inanç, ibadet ve dini fikirleri yayma özgürlüklerinin korunmasını öngördüğü belirtilirken, “Bununla birlikte, Türk hükümetinin laiklik yorumuna dayanarak dini kontrol altına alma girişimi ve dini kamusal alan dışında bırakma çabası, ülke vatandaşlarının birçoğunun dini özgürlüklerinin ciddi biçimde ihlal edilmesiyle sonuçlanıyor” denildi.

Türkiye'deki 'devlet laikliği'nin özgürlükleri kısıtlayıcı rolüne işaret edilen raporda, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin laikliğin tehdit altında olduğu kaygısıyla darbeler yaptığı hatırlatıldı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan defalarca partisi AK Parti'nin laikliği desteklediğini söylemesine rağmen, partiye Anayasa Mahkemesi'nce 'laiklik karşıtlığı' cezası verildiği belirtildi.

Dini özgürlükleri ihlal edilenler arasında azınlıklar kadar çoğunluktaki Sünnilerin de dahil olduğu belirtilen raporda, dini azınlık gruplarına yasal statü tanımadığı; gayrimüslim cemaatlere mülk sahibi olma, din adamlarını eğitme ve dini eğitim verme hakkı vermediği vurgulandı.

SUUDİ ARABİSTAN ve ÖZBEKİSTAN LİSTEDE AMA YAPTIRIM UYGULANMIYOR

Komisyon'un, bu yılki dini özgürlükleri ihlal eden ülkeler listesinde ise Çin ve Suudi Arabistan gibi ülkeler de bulunuyor. Geçtiğimiz yıl aynı listede yer alan 8 ülkenin bu yılki listede de yer aldığı raporda "endişe duyulan" ülkeler ise şöyle sıralanıyor: Myanmar, Çin, Eritre, İran, Kuzey Kore, Suudi Arabistan, Sudan, Özbekistan. Irak, Nijerya, Pakistan, Türkmenistan ve Vietnam ise listeye bu yıl giren ülkeler olarak belirtiliyor.

Listede yer alan ilk sekiz ülkeden, Suudi Arabistan ve Özbekistan hariç hepsine ya yaptırım ya da ambargo uygulanıyor, ya da askeri ve maddi yardım talepleri geri çevriliyor. Suudi Arabistan'a yönelik yaptırımlar sınırsız olarak kaldırılırken, Afganistan işgalinde kilit transit ülke olan Özbekistan'a da ABD 180 günlük bir 'muafiyet' tanımıştı. Raporda Suudi Arabistan'daki dini ihlaller ise Kral Abdullah tarafından sınırlı reformlar yapılmasına rağmen "sistematik ve korkunç" olarak niteleniyor.

Çin hakkında da benzer ifadeler kullanılırken, özellikle Tibet'te ve Müslümanların bulunduğu Uygur bölgelerinde geçen yıla oranla daha da bozulma olduğu vurgulanıyor.

KAFES İDDİALARI DA RAPORA GİRDİ

Raporun Türkiye kısmında, 'Kafes Planı' çerçevesinde gayri-müslim cemaat liderlerine suikast iddialarına da yer verildi. Komisyon, 'Balyoz'daki cami bombalama planını ve ıslak imzalı eylem planındaki 'Gülen'i bitirme' teşebbüsünü kayıtlara geçirdi.

Amerikan hükümetlerine tavsiyelerde bulunmak üzere kanunla kurulan bağımsız komisyonun raporunun Türkiye kısmında, 'Geçen yılki iklimi etkileyen ek bir faktör, Rum Ortodoks ve Ermeni Ortodoks patriklerine karşı iddia edilen suikast planlarını ve camileri bombalamayı içeren Ergenekon komplosunda devlet ve ordu yetkililerinin iddia edilen rolü oldu' denildi. Ergenekon, 'askerî gruplar, organize suç operasyonları, aşırı sağcı siyasî aktörler ve hiper-laikçi grupların bir araya geldiği aşırı-milliyetçi bir yeraltı örgütü' olarak nitelendirildi.

Komisyonun izleme listesine Türkiye'yi de dahil etmesine tek Müslüman üye olan Imam Talal Eid itiraz etti. Eid, Türkiye'deki durumun Yunanistan'daki kadar ciddi olmadığı, buna rağmen Yunanistan'ın listeye dahil edilmediği şerhini düştü. Raporda izlemeye alınan ülkeler ise şu şekilde: Afganistan, Belarus, Küba, Mısır, Hindistan, Endonezya, Laos, Rusya, Somali, Tacikistan, Türkiye ve Venezüella.

ABD YÖNETİMİNE TAVSİYELER

Komisyon, ABD hükümetine uluslararası din ve inanç özgürlüğü standartlarına uyum yönünde Türkiye'ye daha yoğun telkinde bulunması çağrısı yaptı. Tavsiye edilen adımlar arasında ise İslam'ın Diyanet sistemi dışında 'bağımsız ve barışçı' pratiklerine izin verilerek Sufi tarikatlarına kanuni yasağın kaldırılması, başörtülü kadınların 'kamusal eğitim ve istihdam' alanlarına erişimine ve bayanların 'dinî ve din dışı' görüşlerini giyim yoluyla ifade etmesine imkan verilmesi de bulunuyor.

Başkan Obama, resmi olarak bu listeyi kabul etmezken önceki Başkan Obama da 2006'da ve Ocak 2009'da açıklanan listeleri kabul etmemişti. Raporda dini özgürlüklerin ihlal edildiği "sıcak noktaların; dış politika, ulusal güvenlik ve uluslar arası dini özgürlük standartlarının ufak ama önemli bir kesişme noktası olduğu" vurgulandı. ABD hükümeti de eleştirilerek "Maalesef bu küçük noktalar Beyaz Saray ve Dışişleri Bakanlığı için daralmaya devam ediyor" değerlendirmesinde bulunuldu.

Komisyon Başkanı Leonard Leo da raporla ilgili açıklamasında "sıcak nokta" ülkelerine yapılan ziyaretlerde "din özgürlüğünü engellendiği ve ilgili insan haklarının çiğnendiği" bulguları elde ettiklerini kaydetti. Leo, raporun uygulanması gereken önemli dış politika çözümleri önerdiğini aktararak, "Raporun sonucu çok açık, yönetim daha fazlasını yapmalı" dedi.
 
dunyabulteni

Bu haber 507 defa okundu.