Kyoto neo-liberal bir tuzak mı?

0 0 0000 00:00 tsi
Dünya bundan 250 bin yıl önce de küresel ısınmaya uğradı ve pek çok canlı türü yok oldu. Bu sonuncusunun farkı tamamen insan faaliyetlerinden kaynaklanıyor olması. Kyoto Protokolü ise bu gidişe dur demek için dünyanın küçücük, şüphe götürür bir çabasıR

Kyoto Protokolü, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması (UNFCCC) dahilinde yapılmış bir uzlaşma. Bu protokolü onaylayan ülkeler karbon dioksit ve diğer beş sera gazının salımını 1990 seviyesinden yüzde 5.2 azaltmaya, eğer sözkonusu gazların salımını azaltamaz veya artırırlarsa salım ticareti yapmaya söz verdiler. Azaltamayan veya artıran taraflar, salımını düşüren taraflara kredi veriyorlar, bu da emissions trading olarak adlandırılıyor. Serbest pazar çevreciliğinin örnek bir uygulaması bu.

Şu anda Kyoto Protokolü'ne 160 ülke imza atmış durumda ve üyeler dünya toplam gaz salımının yüzde 55'ini yapıyorlar.

Temelde Kyoto şu ilkeleri ortaya koyuyor:

• Kyoto hükümetler tarafından imzalanmıştır ve BM himayesinde yürütülen küresel bir mevzuat tarafından yönetilir.
• Hükümetler iki genel kategoriye ayrılır: Ek 1 ülkeleri denen (sera gazı salımlarını düşürme sorumluluğunu ve yıllık sera gazı envanteri çıkarmayı kabul etmiş olan) gelişmiş ülkeler ve Ek-dışı 1 denen (sera gazı salımını azaltma sorumluluğu olmayan ama Clean Development Mechanism'e "Temiz Gelişme Mekanizması" katılabilen) gelişen ülkeler. CDM, 1997'de Kyoto Protokolü kapsamında imzalanmış ve ABD'nin ısrarları üzerine 2005'te yürürlüğe girmiş bir uygulama. Gelişmiş ülkelerde emisyonu azaltması gereken firmalar, gelişmekte olan ülkelerdeki emisyon azaltma projelerine destek vererek, emisyon azaltma maliyetlerini aşağı çekiyorlar.
• Kyoto hedeflerini tutturamayan bir Ek 1 ülkesi, bu ilk dönemde (örneğin 2008-2012) fazladan saldığı her ton sera gazı için ikinci bir dönemde 1.3 ton emisyon azaltmak (yüzde 30) zorunda kalarak cezalandırılacak.
• 2008-2012 arası Ek 1 ülkeleri sera gazı salımlarını 1990 yılı düzeyinden yüzde 5 aşağı çekmek zorundadırlar. (Birçok AB ülkesi için bu 2008’de beklenen sera gazı salımlarının yüzde 15 düşürüleceği anlamına gelmektedir.
• Kyoto bir dizi esneklik mekanizması öngörür: Ortak yürütme (Joint implementation), Temiz Kalkınma Mekanizması (Clean Development Mechanism), Emisyon ticareti (Emission Trading).

Ortak Yürütme (Joint Implementation): Anlaşmanın 6. maddesince düzenlenen bu esneklik mekanizmasına göre, salım hedefi belirlemiş bir ülke, yine hedef belirlemiş başka bir ülkede salım azaltıcı projelere yatırım yaparsa kredi ‘Emission Reduction Unit) kazanır ve kazanılan krediler toplam hedeften düşülür.

Temiz Kalkınma (Clean Development Mechanism): 12. madde tarafından düzenlenen bu esneklik mekanizmasında salım hedefi belirlemiş bir ülke, hedef belirlememiş az gelişmiş bir ülkeyle işbirliğine giderek o ülkede sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik projeler yaparsa “Sertifikalandırılmış Salım Azaltma Kredisi” (CER) kazanır ve bu toplam hedeften düşülür.

Salım Ticareti (Emissions Trading): Protokolün 17. maddesince düzenlenen bu mekanizma uyarınca, sera gazı salımını belirlenen hedeften daha çok düşüren bir Ek I ülkesi, gerçekleştirdiği ek indirimi başka bir taraf ülkeye satabilir. Yepyeni bir ticaret türünü ortaya çıkaran bu pazarda en büyük alıcı adayı ABD, Japonya ve bazı AB ülkeleri. En önemli satıcılar ise Rusya, Ukrayna, bazı Doğu Avrupa ülkeleri ve (Kyoto’ya katılırsa) Kazakistan.

Salım ticaretinin ortaya çıkaracağı yeni iktisadi araç, ABD Kyoto’ya katılırsa ton başına 100 dolar, katılmazsa tahminen 0-10 dolar civarında tutacaktır. (Zhang, 2000; EEA, 2003)

Yoksa esneklik mekanizmaları işe yarıyor mu?

Neo-liberal politikaları yüzünden bolca da eleştirilen Kyoto’nun zengin ülkelerin ve onların büyük firmalarının çıkarlarını korurken, gelişmekte olan ülkelerin önünü kesebileceği söyleniyor. Serbest pazar ilkeleriyle tamamen uyuşan esneklik mekanizmaları belki de asıl büyük emisyon üreticilerinin ekmeğine yağ sürecek. Bunu zaman gösterecek. Şimdilik Kyoto Protokolü temiz kalkınma mekanizması (Clean Development Mechanism) 500. projesini 12 Şubat 2007 Pazartesi günü kaydetti. Hindistan’ın Gujarat kentindeki 8.75 megawatt’lık rüzgar çiftliği, karbon diyoksit salımını yılda 15,300 ton düşürecek.

BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) Özel Sekreteri Yvo de Boer, “500. proje heyecan verici bir mihenk taşı, özellikle de Kyoto Protokolü’nün yalnızca iki yıl önce yürürlüğe geçtiği ve bundan bir yıl önce 100’den az proje kaydedildiği düşünülürse… Ülkeler küresel sorunlara çözüm bulmak için bir araya gelirse neler yapılabileceğini gösteriyor,” dedi.  499. proje ise, Dünya Bankası’nın Prototip Karbon Fonu tarafından Finlandiya ve Hollanda’nın desteğiyle finanse edilen Uganda kırsalında elektrifikasyon projesiydi.
Temiz Kalkınma Mekanizması (CDM) projeleri halihazırda 40 ülkede yürütülüyor ve şimdiye dek her biri bir ton karbon diyoksite denk gelen 31 milyon sertifikalandırılmış salım indirimi (CER) birimi gerçekleştirdiler. Mekanizmanın bugünden 2012’ye kadar Kyoto Protokolü’nün ilk bağlayıcı döneminde 1.8 milyar  CER yaratacağı tahmin ediliyor, bu da Kanada, Fransa , İspanya ve İsviçre’nin toplam yıllık salımlarına eşit.

De Boer, “Temiz Kalkınma ve salım ticareti gibi pazar mekanizmaları, iklim değişimini önlemek ve düşük karbonlu bir ekonomiye geçmek için gerekli yeşil yatırımları teşvik ediyor,” dedi. UNFCCC Özel Sekreteri piyasa mekanizmalarını ve innovatif finans mühendisliğini gelecekte iklim değişimi hakkında yapılacak herhangi bir uluslar arası anlaşmanın başlıca unsurları olarak görüyor. “Başlı başına bir başarı olan CDM, çevreyle ilgili bir amacı yerine getirmek için ekonomik teşviklerin gücünü artırabilecek başka mekanizmalara da yol gösteriyor,” diyor ve ekliyor:

“Küresel ısınma insan soyunun gezegenin zenginliğinden faydalanmak için çırpınması sonucu oluştu; bu ancak aynı güdünün gelişen dünyadaki insanların refahını geliştirmek için işe koşulmasıyla çözüme kavuşabilir.”

Aşağıda hangi ülkede kaç CDM projesi olduğunu göreceksiniz. Bu arada onaylanmayı bekleyen 950 proje daha var ve 2012’ye dek 1.1 milyar ek CER yaratmaları bekleniyor.

Ülkelere göre Temiz Kalkınma Mekanizması (CDM) projeleri

Arjantin 6,  Ermenistan 2, Bangladeş 2, Butan 1, Bolivya 1, Brezilya 88, Kamboçya 1, Şili 14, Çin  37, Kolombiya  6, Kosta Rika  2, G. Kıbrıs  2, Dominik Cum.  1, Ekvator  8, Mısır  2, El Salvador  2, Fiji 1, Guatemala  5, Honduras  10, Hindistan  162, Endonezya  8, İsrail  3, Jamaika  1, Malezya  12, Meksika  73, Moğolistan  1, Fas  3, Nepal  2, Nikaragua  2, Nijerya  1, Pakistan  1, Panama  4, Papua Yeni Gine  1, Peru  3, Filipinler  8, Kore Cum.  10, Moldova Cum.  3, Güney Afrika  6, Sri Lanka  4, Tunus  2, Uganda  1, Vietnam  2.

Derleyen: Yeşim Harcanoğlu – iyibilgi.com

Bu haber 2,305 defa okundu.