Yeni kapitalizmin ayak sesleri!

Türkiye'nin en büyük sermayedarlarından Çukurova Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Emin Karamehmet'e zimmet suçundan 11 yıl hapis ve 471 milyon TL para cezası verildi. Öteki taraftan 2005 yılında, 1 milyar doları bulan servetiyle Forbes dergisinin meşhur listesine 620. sıradan giren, Hüseyin Özyeğin, Finansbank'ı satarak çıktığı banka sektörüne Portekizliler'den yüzde doksanbeş hissesini satın aldığı Millenium Bank ile beklenmedik bir geri dönüş yaptı. Uzun süredir, hem dünyadaki hem de Türkiye'deki bankacılık sisteminde yaşanan değişimleri derinlemesine takip eden ve bunu okuyucuları ile paylaşan, İstanbul Üniversitesi öğretim görevlisi ve Taraf gazetesi köşe yazarı, iktisat uzmanı Cemil Ertem'e, bankacılık sektöründe yaşanan hareketliliğin sebebini sorduk:

Karamehmet'e verilen cezanın iktisadi ve siyasi ne gibi bir anlamı var?

Bir hukukçu olmadığım için, cezanın hukuki sonuçları açısından bir yorum yapamam. Ama bir iktisatçı olarak şunu söyleyebilirim: Türkiye, banka-finans sistemi yapılanması konusunda bir dönemi kapatıyor. 2001 krizini takip eden bu dönemde, bankaların spekülatif-mali yapılar olarak artık var olamayacağını anlıyor Türkiye. O dönemde yapılan usulsüz uygulamalar var, örneğin İmar Bankası yolsuzluğu gibi dünya çapında bir yolsuzluk ortaya çıkartıldı. İmar Bankası olayı kadar olmasa da çeşitli grupların banka sistemi içersinde kendi çıkarları doğrultusunda bankaları kullanmaları söz konusu oldu. Bunların hukuki sonuçları şimdi şimdi ortaya çıkıyor, ki iktisadi sonuçlarını Türkiye yaşadı, bedelini hepimiz ödedik ve hala ödüyoruz.

Güncel olan duruma gelirsek, Obama çok önemli bir adım attı. Erol Katırcıoğlu'nun bugünkü köşe yazısında belirttiği gibi Yüzde 10 sınırlaması ile, aslında bütün dünyada bankacılık sisteminin çok ciddi bir regülasyona tabii olacağını, bu kamusal düzenlemenin, küresel bir tercih olduğunu görüyoruz.

Obama, arı kovanına çomak soktu! Ali Babacan da bunu destekler bir konuşma yaptı. Buradan şunu anlıyoruz: 2001 krizinin ardından Türk bankacılık sistemi yeniden yapılandırılmıştı. Şimdi dünyadaki yeni dinamiklere bağlı olarak Türk bankacılık sistemi tekrar yapılandırılacak.4 büyük banka, toplam mevduatın yüzde 10'undan fazlasını barındırıyor: (Birincisi kamu bankası olmak üzere) Ziraat Bankası, İş Bankası, Garanti Bankası ve Akbank. Bütün bu bankaların batmasına müsaade edilmeyecek kadar büyük olmaları, Türkiye için çok önemli bir sorun. Bu bankaların varlığı rantçı / tekelci devlet kapitalizmini bize anlatıyor. 2001 krizinden önceki banka sistemi, yağmacı bir yapıydı. Sonrasındaki tekelci bir yapı. Şimdi bu tekelci yapının kısmen çözülmesi sözkonusu.

Dolayısıyla Karamehmet'e verilen ceza, bu bağlamda değerlendirilmeli. Burada sermayenin yeniden yapılandırılması söz konusu. Karamehmet, varolan durumdan ekonominin nereye gideceğine bakarak, bu anlamda çok önemli adımlar attı. İnternet, iletişim ve buna bağlı sektörlere, yani yeni ekonomiye yatırım yapmaya başladı. Ama aynı zamanda eskiden kalan şeyleri temizlemek konusunda çok güçlük çekecek . Verilen cezanın kısaca iktisadi yorumu bu.

Şunu söyleyebilirim, sermayenin yeniden yapılanması, Türkiye'de çok sancılı olacak. Siyasi olarak bu yeniden yapılanmayı Obama'nın söylediği çerçevede üstlenecek ve Türkiye lehine sonlandıracak yapı, siyasi arenada şu anda bir tek iktidar partisi olarak gözüküyor. Onun dışında, AK Parti'ye muhalefet eden tüm partiler tamamen eski, yağmacı ulus-devlet sistemine dönük bir pozisyon tutuyorlar. Bu anlamda Ali Babacan'ın dün söylediği şey çok önemli. Karamehmet'e verilen ceza da Türkiye'deki yağmacı bankacılığın hukuki sonuçlarından bir tanesidir.

Bu lineer bir süreç değil. Eskiden yağmacı finans sistemini omuzlayan, bunu sürdüren ve bundan sermaye biriktiren çok önemli güçler var. Bu güçler esasında Türkiye'de hakim oligarşik yapıyla, askeri ve sivil bürokrasi ile çok sıkı ilişkiler kurdular. Dolayısıyla siyasi güçleri oldu. Bu güç hala devam ediyor, Türkiye'nin sırtında bir kene gibi. Öte yandan finansal güçleri de var. Bu süreç yalnızca arkasındakileri temizleyerek ileri doğru gitmeyecek. Geri dönüşleri olan, itiş-kakışı içeren, giderek ekonomik itiş-kakıştan siyasi itiş-kakışa doğru taşan ve bu anlamda AKP'ye muhalefet içeren bir yöne de gidecek.

Karamehmet rekor bir cezaya çarptırılmışken, bir başka eski aktörün, Hüsnü Özyeğin'in Portekizliler'in sahibi olduğu Millenium Bank'ın yüzde 95'ini alarak, bankacılık sektörüne geri dönüşünü nasıl yorumlayabiliriz? Bildiğiniz üzere Özyeğin'in Finansbank'ı Yunanlı sermayedarlara satması, o dönemde dikkat çekmişti.

Hüsnü Özyeğin sonuçta bir sermayedardır. Ve sermayedarlar herzaman konjonktüre göre davranırlar. Bu bağlamda Özyeğin'in geçmişte kurduğu askeri ve sivil bürokrasi ile olan dirsek teması, bugün de o banka üzerinden kurulacak diye bir şey söyleyemeyiz. Ama şöyle bir gerçek var: Tüm dünyada bankacılık sistemi artık devletin sırtında olmayacak. Battığı zaman devletin kurtaracağı bir sistem olmayacak. Nihai olarak özetlersek, tekelci devlet kapitilizmden çıkılıyor, yeni bir tür kapitalizme geçiliyor. Türkiye de ister istemez buna ayak uyduracak, fakat çok önemli direnişler olacağını söyleyebiliriz.

www.iyibilgi.com röportaj