En Sıcak Konular

Rus-İran işbirliği taşları yerinden oynatabilir

0 0 0000 00:00 tsi
Rus-İran işbirliği taşları yerinden oynatabilir Dünya doğalgaz rezervlerinin hemen hemen yarısına sahip olan Rusya ve İran, enerji piyasasında taşları yerinden oynatabilecek ve jeopolitik çizgileri yeniden çizebilecek doğalgazla ilgili OPEC benzeri bir örgüt kurma konusunu müzakere ediyorlar

Doğalgaz küresel eneji kullanımında sürekli büyüyen bir paya sahip olmasına rağmen, doğalgazın büyük kısmını üreten ülkeler piyasaları etkilemek için birlikte hareket etmiyorlar. Bu, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü OPEC’in fiyatları istediği düzeyde tutmak için üretim miktarını ayarlamasıyla taban tabana zıt bir durum.

Kremlin’de dün yapılan yıllık haber konferansında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, “doğalgaz OPEC’i ilgi çekici bir fikir, bu konuyu düşüneceğiz” dedi. Bu açıklama, İran’ın dini lideri Ayetullah Hamaney’in OPEC benzeri bir “doğalgaz üreten ülkeler işbirliği” kurmak amacıyla Kremlin yetkililerini ülkesine davetinden günler sonra geldi. Rusya ve İran sırasıyla dünyanın birinci ve ikinci büyük doğalgaz rezervine sahip ülkeler konumunda bulunuyorlar.

Bir doğalgaz kartelinin neden OPEC’in petrol piyasasını düzenlediği gibi çalışamayacağı konusunda birkaç sebep var; bu konuşma büyük doğalgaz tüketicilerini, özellikle kullanılan gazın dörtte birini Rusya’dan alan Avrupalıları alarma geçirdi. Olası bir kartel, kullandığı doğalgazın büyük kısmını halen Kuzey Amerika’dan çıkaran ABD için ekonomik açıdan çok da tehditkâr görünmüyor.

Yine de, bir zaman sonra, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) satışının rağbet görmesiyle uluslararası planda piyasa daha esnek hale gelecektir. Doğalgaz tüketiminin küçük bir bölümünü oluşturuyor olsa da ABD’nin LNG ithalatı 2002’den bu yana iki katının üstüne çıktı. Diğer batılı ülkeler de kendi ülkelerinde ürettikleri gaz arzı azalsa da temiz yakıt talebinin yükseldiğini görüyorlar. Bu gelişmeler son birkaç yılda doğalgazı sıradan bir meta olmaktan çıkardı ve jeopolitik çekişmelere konu olabilecek bir “aranan  yakıt” haline getirdi.

Gaz fiyatlarını kıyaslamak zor bir iş, çünkü yakın zamana kadar küresel bir yakıt piyasası yoktu. ABD’de spot gaz fiyatları her zamanki gibi Louisiana boru hattı gaz dağıtımında belirlenirken, Asya gaz dağıtım sözleşmeleri ham petrol fiyatlarını dengeleme amacı güdüyordu. Amerikan gaz maliyeti 1990’larda bin feet küp için 2 ila 3 dolar arasındaydı, fakat bu rakam son yıllarda ortalama üç kat arttı. Mart’ta yapılan bir gaz dağıtım anlaşması uyarınca dün New York Vadeli İşlemler Piyasası NYMEX’te gaz fiyatı bin feet küp için 7.54 dolardan kapandı, ama bu yükseliş son haftalardaki soğuk havayla ilgili bir durum.

Rusya ve İran’ın piyasayı etkileyecek biçimde birlikte hareket etmesi ihtimali Batılı ülkelerin rahatını bozuyor. Rusya, İran gibi “parya”
statüsünde bulunmasa da, Putin yönetimindeki Moskova, zengin enerji kaynaklarını diplomatik bir unsur olarak kullandığı eleştirilerinin artmasıyla karşı karşıya. Geçen yılın başlarında yaşanan bir fiyat anlaşmazlığında, devlet kontrolündeki doğalgaz devi OAO Gazprom, komşu ülke Ukrayna’ya giden gazı kesmişti.

BP Dünya Enerji İstatistikleri Raporu’na göre Rusya ve İran bilinen dünya doğalgaz rezervlerinin %40’ından fazlasına sahipler. Moskova Tahran’la olan ilişkilerini son yıllarda geliştirdi, İran’da nükleer santral yapımı ve geçen yıl satılan hava savunma füzeleri bunun en açık kanıtı. Öte yandan Moskova Tahran’ın nükleer güç arzusu karşısında yaratılan uluslararası baskıya da karşı çıkmıştı.

Dünkü konuşmasında Putin, Rusya’nın enerji kaynaklarını politik bir silah gibi kullandığı iddiasını reddetti ve fiyat sabitleme gücüne sahip OPEC benzeri bir örgüt kurma fikrini küçümser konuştu. Putin, “kartel kurmak gibi bir düşüncemiz yok, ama enerji faaliyetlerimizi koordine etmenin doğru olduğunu düşünüyorum” dedi. “Unutmadan söylemeliyim ki en önemli maksadımız büyük enerji tüketicileri için tam anlamıyla güvenilir bir arz sağlamak.”

Daha önce bir gaz ihracatçıları örgütü kurma girişimi boşa çıkmıştı ve yine birçoğu bu girişimin başarıyla sonuçlanacağından şüpheli. Rusya, İran ve Katar’ın dahil olduğu Gaz İhraç Eden Ülkeler Forumu 2001’de kuruldu fakat 2005’ten bu yana tekrar toplanmadı. İngiltere’deki Oxford Enerji Çalışmaları Enstitüsü’nde doğalgaz araştırmaları direktörlüğü yapan Jonathan Stern, “şu an birlikte toplantı bile yapmıyorlar ki koordineli çalışmalarından söz edelim” diyor. Rusya ve İran’ın bir doğalgaz OPEC’i kurulması yolunda attıkları adımlar içinse şöyle konuşuyor: “Beni heyecanlandırmadı.”

Bir doğalgaz kartelinin nasıl işleyeceği tam olarak bilinmiyor ancak OPEC on yıllardır petrol piyasasında dev bir güç olmaya devam ediyor. 1970’lerden beri OPEC üyesi ülkeler ürettikleri petrol için bir fiyat belirliyor ve batılı ülkeler de bunu ödüyor. Fakat petrol talebi yüksek fiyatlardan dolayı zamanla düştü. Buna karşılık OPEC petrol üretimini azaltarak fiyatları etkilemek istedi ve piyasadaki aktörlere gözdağı verdi. Bu bugün de kullanılan bir strateji: Geçtiğimiz aylarda petrol fiyatlarının düşüşüyle alarma geçen OPEC toplamda günlük üretim miktarını 1.7 milyon varil düşüreceğini duyurdu.

Bir gaz kartelinin kurulacağı yönündeki açıklamalar gelişen uluslararası doğalgaz piyasasındaki gaz üreticilerinin arasında da memnuniyetsizliğe neden oldu. Geçen 5 yılda üretimi artırmaya yönelik milyarlarca dolar yatırımdan sonra, New York merkezli danışmanlık şirketi PIRA Energy’nin uluslararası doğalgaz direktörü Ira Joseph, piyasadaki tüm doğalgaz için üreticilerin memnun olacağı tek bir fiyat belirlemenin çok zor olduğunu söylüyor. Kartel tartışmalarının ise “bunun büyük bir kanıtı” olduğunu belirtiyor.

LNG’nin büyüyen ithalatçıları olan Çin ve Hindistan dev orandaki taleplerini uzun dönem fiyat belirlemesinde pazarlık etmek üzere bir silah olarak kullanıyorlar. Gaz üreticileri arasında da bir endişe var, Asyalı diğer doğalgaz ithal eden ülkeler, özellikle Japonya ve Kore, önümüzdeki yıllarda bazı uzun dönemli sözleşmeler bitmeye başladığında benzer fiyatlamaları arayabilir.

Petrol küresel piyasalarda pazarlanırken, doğalgaz birden fazla farklı piyasada alınıp satılıyor. Örneğin ABD, Kanada ve Trinidad gibi kullandığı doğalgazın büyük kısmını kendi kaynaklarından sağlıyor. Avrupa ise doğalgazın büyük kısmını Kuzey Buz Denizi’nden, Rusya’dan ve Kuzey Afrika ile Ortadoğu’daki doğalgaz ihraç eden ülkelerden sağlıyor.

Rusya’nın doğalgaz arzında sabitlemeye gitme yönündeki ilgisi pek de alışıldık bir tutum değil; çünkü dünyanın ikinci büyük petrol ihracatçısı konumunda bulunmasına rağmen, belki de başka ülkeler tarafından koyulan kotalara uymak istememesinden dolayı Rusya OPEC’e hiç katılmadı. Geçmişte, fiyatları desteklemesi için üretimini düşürmesi çağrılarına da olumlu yanıt vermedi.

Yine de Putin diğer büyük gaz üreticileriyle Moskova’nın ilişkilerini güçlendirmeye çalışıyor.

Geçen yıl Cezayir ziyaretinden sonra Gazprom Avrupa’nın 3. gaz dağıtım şirketi olan Cezayir’li Sonatrach ile bir dizi anlaşma imzaladı. Bunun üzerine Avrupa Birliği Enerji Komisyonu Başkanı Andris Piebalgs, Rusya ve Cezayir’den bir açıklama istemişti. Çünkü böylece %35’ine sahip oldukları Avrupa pazarında sabit fiyat uygulayabilirlerdi.

Önümüzdeki hafta Putin İran Körfezi’ne seyahate çıkacak. Seyahate dünyanın üçüncü büyük doğalgaz rezervine sahip olan Katar da dahil ve bu ziyaretle Putin, Katar’a giden ilk Rus lider olacak.

İran devlet televizyonu Pazartesi günü Hamaney’in şu konuşmasını
yayınlıyordu: “İran ve Rusya OPEC gibi bir örgüt kurabilir; dünya doğalgaz rezervlerinin yarısı Rusya ve İran’da.”

Hafta başında Katar Petrol Bakanı Hamad al-Attiya televizyonda doğalgaz üreticileri organizasyonu gibi bir örgüt kurmanın zor olduğunu fakat aynı zamanda bunu imkansız görmediğini söyledi. Attiya, birçok doğalgaz anlaşmasının LNG’nin dışa dönük maliyet yapısından dolayı uzun dönemli olduğuna ve 20 yıldan uzun süreye yayıldığına dikkat çekti. Bu durum, fiyatları etkileme ya da kısa dönemde üretim miktarını ayarlamaya yönelik birlikte atılacak adımları baltalayacaktır.

Tercüme: Murat Sofuoğlu-Gökhan Övenç



Bu haber 309 defa okundu.


Yorumlar

 + Yorum Ekle 
    kapat

    Değerli okuyucumuz,
    Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
    Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
    · Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
    · Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
    · Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
    · Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
    · Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
    · Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
    Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.




    En Çok Okunan Haberler


    Haber Sistemi altyapısı ile çalışmaktadır.
    4,324 µs