Chat yaparken hipnotize olmayın!

“Geleceğin en büyük psikiyatrik tehlikesi sanal bağımlılıklar”

Şu ya da bu şekilde bilgisayar çoğumuzun hayatına girdi. Bazılarımız dozunda kullanıyor ama, bilgisayarın bağımlısı olup tedavi görenler bile var. Bilgisayarla birlikte hayatımıza giren kavramlardan sanal sohbet chat (çet okunur) ile ilgili olarak “İyi Günde Kötü Günde Evlilik” kitabının yazarı, gazeteci ve uzman psikolog Dr. Farika Teymur Artır ile görüştük.

Kimler, neden chat yapma ihtiyacı duyuyor?
Herkes chat yapabiliyor. Farklı insanlarla iletişim kurma isteği herkeste olabiliyor. Neden chat yaptığına bakmak lazım. Bazı insanlar idealist amaçlarla, bilgi edinmek için, başka insanların görüşlerini öğrenmek için chat yapabiliyor veya forum alanlarındaki tartışmalara katılabiliyor. Bu, amaçlı bir şekilde chat yapmak. Bir de boşluktan, sırf eğlence olsun diye chat yapanlar var.

Dış dünyada kaygısı olan insanların daha fazla meyilli olduklarını da söyleyebiliriz. Sosyal kaygı sahibi kişiler chat yaparken dış dünyanın baskısından uzak, daha rahat olduklarını hissederler. Tehlikelerden habersiz bu dünyanın içine dalıyorlar.

Yetişkinler, çocuklar farklı sebeplerle chat’e yönelebiliyor. Hatta töre baskısı, geleneklerin baskısı gibi sebeplerle chat’e yönelenler olabiliyor. Bunun örneklerini yurtdışındaki vatandaşlarımız arasında da duymaya başladık. Mesela eşlerinin dışarıda dolaşma izni vermediği hanımlar arkadaşlarıyla internet yoluyla görüşmeye başlıyor. Önce arkadaşlarıyla konuşarak başlıyorlar, sonra farklı sitelere girebiliyorlar. Hanımların uzun saatlerini bilgisayar başında geçirmeleri eşler arasında güvensizliğe ve sorunlara yol açabiliyor. Erkeklerin chat alışkanlığı nedeniyle yaşanan sorunlar uzun zamandır gündemdeydi. Şimdi hanımlarda da daha fazla görülmeye başladı. Bu durum, ailenin birliği açısından çok endişe verici.

Bütün insanların temel bazı ihtiyaçları var. Yeteneklerini değerlendirme, kendini geliştirme gibi. İnsanların bir hedefi olması lazım. Yeteneklerinin değerlendirilmediğini hisseden, bir de baskı altındaki insanlar maalesef chat yapmayı çözüm yolu olarak görebiliyor.

Tehlikelerden habersiz chat yapmaktan bahsettiniz. Chat yapmanın ne gibi tehlikeleri var?
Bütün anne babalar çocuklarına “yabancıyla konuşma” türünden tavsiyeler verirler. Oysa internette “yabancı” kavramı yok. Çocuk için oradaki herkes anne babası gibi. Chat yapılan insanlarla yavaş yavaş duygusal bağ oluşuyor. Önce güven duymaya başlıyor. Ama bu hayali bir güven. Güvendiği kişilerle ilişki kuruyor, özelini açıyor.

Ailesinden o yakınlığı göremediğini düşünenler olabiliyor. Anne babası veya eşi çok yoğun çalışanlar, çok meşgul olanlar bir tatlı söz duymak için chat yapabiliyorlar. Oysa internette temas kurulan kişi kötü niyetliyse birçok tehlike oluşuyor. Para alma, taciz amaçlı insanlar var. Her türlü istismarcı (cinsel, uyuşturucu satıcıları, dolandırıcılar gibi) interneti bir tuzak olarak kullanıyor. Bu şekilde bayağı tehlikeli olabilir.

Özellikle çocuklar daha da bir tehlike altında sanki...
Daha yeni duyduğumuz bir örnek var. Çocuğun anne babası boşanmış, köyde yaşayan babaannenin yanına göndermişler. 12 yaşındaki çocuk köydeki internet kafeye gider olmuş. Porno sitelerine girmiş. Bunun neticesinde korkunç bir şekilde zarar görmüş ve çocukta sapık eğilimler başlamış. Kendisi zarar gören insanlar zarar verme eğiliminde olur.

Tabii babaannenin, ne internetten haberi var, ne de internetteki tehlikelerden...
Anne babalar da eğitimsiz ve internet pek bilmedikleri bir konu. 18 yaşından önce çocuklar kendi kendilerine internet kafeye gitmemeli. İnternet kesinlikle kötüdür demiyorum, birçok faydalı tarafı da var.  Bilgi amaçlı, ödevleri için gitmek isteyenler olabilir. Anne babalarının bilgisi ve izni ile, denetimli bir şekilde gitmeliler. Nasıl günlük hayatta kurallarımız varsa, internet ve haberleşmenin de kuralları olmalı. Maalesef internet bağımlılığı, porno siteleri gibi gerçekler var. Burada, çocuğun yapmak istediklerini tamamen engellemek değil, sınırları güzel çizmek önemli. Çocuğa her şeyi güzelce izah ettiğinizde bilinçlenir ve zaten yapmaz. Çocukla iyi ilişki kurmak lazım. Çocuğu internetin tehlikelerinden korumada anne babaya çok büyük pay düşüyor.

Chat yaparak tanışan ve hatta evlenenler olduğunu duyuyoruz. Modern bir çöpçatan gibi kullanılmaya başladı chat. Sizce chat yoluyla sağlıklı bir ilişkinin temeli atılabilir mi?
Bu yolla tanışıp mutlu olanlar da var, iyi örnekler de var ama genelde pek sağlıklı olmadığını duyuyoruz. En iyi evlilikler, eşlerin birbirini iyi tanıdığı ve ailelerin birbirine denk olduğu evlilikler.

Bir hakimin chat yaparak tanıştığı eşinden 18 gün sonra boşanmak istediğini okumuştuk. Gerekçe olarak “Ben senin fotoğrafına aşık olmuştum, sen o fotoğraftaki insan değilsin.” demiş. Bu tür hayal kırıklıkları yaşanabiliyor galiba?
Chat yoluyla tanışanlar çoğunlukla birbirlerini tanımadan evleniyorlar. Chat sanal bir ortam. İnsanların zaman-mekan algısında bozulmalar oluyor. Disosiasyon görülüyor. Hayal alemine giriyorlar. Hayallerinde bir insan oluşturup ona aşık oluyorlar. Gerçek dünyayla karşılaştıklarında hayal ettikleri gibi olmadığını görüyorlar. 

Bilgisayar başından kalkmayan, bu nedenle eşleriyle, aileleriyle büyük sorunlar yaşayan insanlar olduğunu duyuyoruz. Bu durumu düzeltmenin bir yolu var mı?
Bilgisayar bağımlılığı diye bir kavram var. Kişinin hayatında aşırı bir yer tutmaya başlamışsa bağımlılıktan söz edilebilir. Bütün bağımlılıklar gibi, bilgisayar bağımlılığının da tedavisi mümkün. Danışmanlık merkezlerine, uzmanlara başvurarak yardım isteyebilirler.

Bilgisayar bağımlılığının arkasında daha başka bir hastalık yatıyor olabilir. Mesela depresif, obsesif kompulsif bozukluğu olan insanlarda bu eğilim daha fazla görülebiliyor. Hatta, yorgunluk, halsizlik gibi organik bozukluklar bile insanları bilgisayar bağımlılığına götürebilir.

Dr. Aydın Güven’in önemli bir sözü vardır. “Gelecekte en önemli psikiyatrik problem sanal bağımlılıklar olacak.” demiştir. Bu sözün, günümüzde bile doğrulanmaya başlandığını görüyoruz. Bilgisayar oyunları, internet, chat geleceğin en büyük tehlikeleri.

Trabzon’da rahip cinayetini işleyen çocuğun internet kafelere gittiğini ve bu cinayete internetten telkin yoluyla azmettirildiği iddiası da konuşuldu. İnternet, uzaktan insanları etki altına almak için de kullanılabilir mi?
İnternette konuşurken yer, mekan ve zaman algısındaki değişiklikler nedeniyle hipnotik etkiye benzer etkiler olabiliyor. Tanıdık insanlarla ilişki kurmak önemli. Muhatabını bilmek önemli.

Chat ve internetle ilgili olarak dürtü-kontrol bozukluğu yaşanıyor. Kişi eğlence duygusunu tatmin ediyor ama diğer tehlikeleri göremiyor.

İnternette kumar, iddia, bahis gibi tehlikeler de, dış dünyada yayıldığından çok daha hızlı yayılıyor.

Uzman Psikolog Dr. Farika Teymur Artır’a değerli görüşleri için teşekkür ediyoruz.

iyibilgi.com