0 0 0000

İran doğalgazı: Siyasi risk!

İran’ın Türkiye’ye verdiği doğalgazı tam da kara kışın orta yerinde kesmiş olması, Kafkasya enerji dengeleri açısından tahmin edilenin çok ötesinde öneme sahip... Çünkü, ülkeler arasındaki doğalgaz ve petrol boru hatları, sadece enerji değil, aynı zamanda siyaset de taşıyor ve bir ülkenin bu sektörde aldığı her tek taraflı karar, mutlaka siyasi sonuçlarını da beraberinde getiriyor.

İran’ın, Türkiye’ye doğalgaz akışını kesmesinin ana nedeninin, Türkmenistan’dan aldığı gazın kesilmesi olması bile her şeyi anlatıyor.

Geçtiğimiz aralık ayının ortalarında Türkmenistan-İran ilişkileri birden gerildi: Bunun ana nedeni, Türkmenistan’ın, İran’a sattığı doğalgazın fiyatına zam yapmak istemesiydi. İran bugüne kadar bin metreküpü 75 Amerikan dolarından doğalgaz alıyordu, Aşkabad bu rakamın 140 Amerikan dolarına çıkmasını istiyordu. Çünkü, Türkmen doğalgazının ana alıcısı Rusya’nın devi Gazprom ile yapılan son sözleşmede, fiyat, 2008 yılının ilk yarısı için 130, ikinci yarısı için de 150 Amerikan Doları olarak belirlenmişti!..

Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangülü Berdimuhammedov, bir yandan Rusya’nın, diğer yandan da Aralık ayında kendisini ziyaret eden ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Erica Barks-Ruggles ile ünlü Amerikalı senatör Richard Lugar aracılığıyla Bush yönetiminin, ‘neden İran’a ucuz doğalgaz satıyorsun’ baskısı altındaydı.

Nitekim, Türkmenistan, Tahran yönetiminin direnişi üzerine, doğalgaz akışını durdurdu, bunu yaparken de ‘boru hattında bir arıza çıktı, onu tamir etmem lazım’ dedi. İran Petrol ve Gaz Bakan Yardımcısı Ekber Torkan ise, Türkmenistan’ın , ‘yeni anlaşmayı imzala, eski borçlarını öde, ancak ondan sonra boru hattını tamir edebilirim’ yönündeki mesajının kışın ortasında yaşanması nedeniyle ‘ahlakdışı’ olduğunu açıklıyordu.

Yani...

İran, neden Türkiye’ye, doğalgaz akışını kestiğine ilişkin pek çok neden söyleyebilir ama, işin gerçeği budur. Türkmenistan’dan gaz alamayan bir İran’ın da kendi tüketicisi soğuktan titrerken Türkiye’ye doğalgaz vermesi de neredeyse imkansızdır!..

Ayrıca... Yaşanılan krizde ‘Sam Amca’nın parmağının olduğuna ilişkin yorumlar da artıyor. Türkmen doğalgazı, İran Cumhurbaşkanı Ahmedinecad’ ın oy potansiyeli olarak en güçlü olduğu kırsal kesimde dağıtılmakta, en zayıf olduğu Tahran gibi büyük kentler ise bu gelişmeden asla etkilenmemektedir.

Ülkede yapılacak parlamento seçimlerine iki ay, başkanlık seçimine de bir ay kala yaşanılan bu gelişme , Ahmedinecad’ı, doğal oy depolarında çok zor durumda bırakmış durumda...

Ünlü Jane’s dergisi uzmanlarından Alex Vatanka bu gelişmeyi şöyle yorumluyor : ‘Türkmenistan eski lideri Saparmurat Niyazov, Amerika’nın etkisinde olmayan, aksine, bölgede İran ilişkilerine çok önem veren bir liderdi. Eğer Amerika, Türkmenistan’da, İran’ı arkadan kuşatacak ölçüde güçlendiyse, bu, Kafkasya-Orta Asya dengelerinin hızla değişeceği anlamına gelmektedir.’

Türk-Amerikan yönetimlerinin Irak ve Kafkasya zeminli enerji stratejik işbirliği geliştirdiği bir dönemde, tabii ki Türkmenistan-İran krizi tabii ki çok önemli...

Tarihi telefon görüşmesi...

Enerji sektörü kaynakları, bütün gelişmenin 18 Aralık günü, Özbekistan lideri İslam Kerimov ile Türkmen lider Gurbangulu Berdimuhammedov arasında gerçekleşen bir telefon görüşmesiyle başladığını belirtiyorlar. Dünyanın bu iki önemli doğalgaz ülkesinin lideri, bugüne kadar izledikleri fiyat politikalarını kökten değiştirmek ve yeni anlaşmalarda birlikte hareket etme konusunda anlaşmaya vardılar. Nitekim, her iki ülke de şu anda komşularına bin metreküpü ortalama 130 Amerikan Doları’ndan doğalgaz satıyorlar. Rusya’nın gaz tedarikçileri olarak da Moskova ile 185 Amerikan Dolar’lık bir anlaşma imzalamaya hazırlanıyorlar. Orta Asya’dan bin metreküpü ortalama 130 Dolar’a aldığı doğalgazı Avrupa Birliği’ne 250 Dolar’dan satan Rusya’nın Özbek ve Türkmen gazına ihtiyacı var. Rusya’nın Avrupa’ya sattığı doğalgazın fiyatını önümüzdeki yıl 400 Dolar’a çıkarması da bekleniyor.Amerikan ve Avrupa Birliği yönetimlerinin, Orta Asya’daki yönetimlere, ‘Rusya doğalgaz fiyatını tek başına belirleyip zamlandırdığına göre siz kendi kaynaklarınızı neden ucuza satıyorsunuz’ sorusunu da yönelttiği biliniyor.
 
star gazetesi

Bu yazı 943 defa okundu.