0 0 0000

Uçuruma doğru ilerleme

İnsanlık ilerlerken aynı zamanda da gelişmiyor mu? Yoksa gelişme denen şey teknolojik refahın yarattığı bir yanılsamadan mı ibaret?
Ya da her ilerleyişin sonunda bir çöküş mü bekliyor?
Çünkü bakınca apaçık görülüyor.
Daha uzun yaşıyoruz ama daha çok sayıda hastalıktan ölüyoruz; geçmiştekinden daha az savaşıyoruz ama bir seferde milyonlarca insanı öldürecek silahlarla.
İlerledikçe daha çok para ama aynı zamanda daha çok sorun üretiyoruz ve dünyayı yavaş yavaş tüketiyoruz.Var bir tuhaflık!
Yoksa ilerlemek yerine biraz durmak, hatta bir parça “gerilemek” mi gerekiyordu?

***

Ara sıra popüler medya ve kültürün aklına getirmeyi bile sevmediği bu soruları köşeme taşıyorum, biliyorsunuz.
Birlikte düşünelim, bu alanda okuyup bilgilenelim, biraz daha kurcalayıcı ve aykırı biçimde düşünmeye kışkırtalım birbirimizi istiyorum ya hani...
Geçen gün Romalı şair Publius Ovidius’un (M. Ö. 43 - M. S. 17) şu dizeleri çıktı karşıma.
“Dünya... daha iyi şeyler sunardı.
Ekmeden verirdi ürününü.
Dalda meyve, meşe oyuğunda bal.
Hiç kimse tarlaları sabanla delik deşik etmezdi.
Toprağı sınırlara bölmezdi hiç kimse.
Ve suları kürekle yarmazdı.
Kıyı dünyanın sonuydu çünkü.
Ah sen... doğuştan zeki insan...
Ah sen buluşlarının kurbanı...
Öyle korkunç ki yaratıcılığın.
Ne işe yarar şehirleri çevreleyen şu yüksek duvarlar
Ve niye şu savaşmak için silahlar!”

***

M. Ö. 300 dolaylarında Güney İtalya ve Sicilya’nın tamamı ormanlıktı. Bütün Yunan arazisi ve Doğu Akdeniz erozyonla mahvolmuşken İtalya bağlık bahçelikten geçilmiyordu.
Ama Roma büyüdü, serpildi, en sonunda dünyaya parmak ısırtan bir uygarlık-imparatorluk oldu.
Et ihtiyacı arttıkça arttı, çobanlar ve hayvanlar topraklara hakim oldu. Çiftlik ve kereste ihtiyacı ormanları tüketti.
Tepelerden akan topraklar haliçleri çamurla doldurdu, oralarda oluşan bataklıklar yüzünden halk sıtmadan kırıldı.
Bitmedi; gün geldi, tarımsal üretimde verim azaldı. Hububat ihtiyacı ve özellikle buğdayda Kuzey Afrika’ya muhtaç olundu.
İşte bütün bunların ardından geldi Ovidius’un o bugünden bakınca içimizden “ne kadar tanıdık, ne kadar bildik yakınmalar”diye geçirdiğimiz “çevre hassasiyeti yüksek”dizeleri...
Bazıları “Roma’yı barbarlar yıktı” tezine dayalı savaş-kavga-entrika tarihini okumaya devam edebilir. O onların bileceği iş!

***

Belki de en radikal biçimiyle sormak gerek: Sorun uygarlık dediğimiz şeyde mi?
Uygarlıkların bir noktadan sonra “ilerleme”ye dur demesi gerekiyor.
İyi de... Uygarlık insan zekâsının bir ürünü fakat kendisini kontrol edebilecek kendisine has bir “zekâ”ya sahip değil.
O halde ne oluyor?
Gelin Ronald Wright’ın insanlık tarihinden çıkardığı sonuca kulak verelim. İlerlemenin Kısa Tarihi (Versus) adlı kitabında şöyle diyor Wright...
“Bir uygarlık doruk noktasına varıp ekolojiden talebi en yüksek seviyeye çıktığında en istikrarsız halini alır. Yeni bir enerji veya zenginlik kaynağı belirmedikçe üretimi artırmanın ve doğal dengesizliklere karşı koymanın yolu kalmaz.
Çünkü ileri gitmenin tek yolu doğadan ve insanlıktan yeni borçlar almaktır.
Doğa talepleri geri çevirmeye başladığında sosyal sözleşme bozulur; tapınaklar yağmalanır, heykeller yıkılır, barbarlık baş gösterir ve en sonunda imparatorun saray penceresinden kaçmaya çalışırken çıplak kıçı görünür...”

Vatan

Bu yazı 1,154 defa okundu.