0 0 0000

ABD ekonomisi çöküyor bedelini dünya ödüyor!

Amerika'nın 8.2 trilyon dolarlık dev mortgage pastasındaki sarsıntı, bütün dünyayı etkisi altına almak üzere. Düşük faiz ile konut alımının yüzde yüzünü kredilendiren bankalar, faiz oranlarının yükselmesi ve kredilerin geri dönmemesi yüzünden artık kredi veremez hale geldi. Bir ABD vatandaşının, beş yıl önce aldığı evin kredi taksitlerini ödeyemez hale gelmesi üzerine şimdi bu taksitleri Türkiye'de, Latin Amerika'da, Asya'da yaşayanlar ödüyor. Böyle bir küresel ekonomi var. ABD'de başlayan kriz bütün piyasaları dalgalandırıyor, zarar gören dünyanın geri kalanındaki orta sınıf oluyor. Daha basit cümlelerle özetleyelim:

Ortalama gelirinin beşte üçü borç olan, çok üreten ancak ürettiğinden fazla tüketen bir ABD vatandaşı mortgage kredisiyle, düşük faiz üzerinden kredi alıyor. Son yıllarda ABD'de faizler belirli aralıklarla yükseltiliyor. Taksitler geri ödenemez hale geliyor. Kredi veren bankanın açığı başlıyor, kredi veremez hale geliyor. Merkez bankaları bu finans kuruluşlarının açığını kapatmaya çalışıyor. Milyarlarca dolar para aktarıyor. Bir nevi banka kurtarma operasyonları başlıyor.

Eğer merkez bankaları bu operasyonu yapmazsa, dev finans kuruluşlarından bazılarının kapısına kilit vurulacağı, batacağı belirtiliyor. Bu arada mortgage sistemi çöküşe doğru geçiyor.

Bu haftaki olayda; kredi derecelendirme kurumu Merrill Lynch, müşterilerine, ABD'nin en büyük mortgage kredi sağlayıcısı Countrywide'ın hisselerini ellerinden çıkarmasını öneriyor. Deprem başlıyor. Bu, ABD'deki mortgage sisteminin çöküşüne yönelik en ciddi işaret olarak algılanıyor. 8.2 trilyonluk bir piyasanın çöküşü bu…

Merkez bankaları, finans kuruluşlarının açığını kapatmak için seferber oluyor. Bu para ne kadar? 10 Ağustos Cuma günü itibariyle ABD yönetimi bankacılık sistemine 38 milyar dolar para aktarıyor. Daha önce aktardığı 24 milyar dolarla bu 62 milyar dolar ediyor. G-7 ülkelerinin bankacılık sistemine aktardığı paranın toplam miktarı yaklaşık 326.3 milyar dolar. Ve bu süreç devam edecek.

Böyle olunca da piyasalar altüst oluyor. Bütün borsalar düşüyor. Zincirleme reaksiyon başlıyor. Gelişmekte olan ülkelere akan para yön değiştirip yeni adrese yöneliyor. Türkiye özelinde, yabancıların ağırlıklı olduğu borsada satışlar başlıyor. Türk Lirası dövize çevriliyor ve dışarı kaçıyor. Bugün itibariyle yapılan, büyük çöküşü önlemek için daha küçük çöküşleri, zararları göze almaktan başka bir şey değil. Kredi sistemini, ABD bankalarını kurtarma girişimi yani. Aksi takdirde, sadece mortgage değil, zincirleme olarak başka alanlar üzerinde de yaşanacak sarsıntılar çok daha büyük kaosa yol açabilecek. Bakalım bankacılık sisteminin bu açığı kapatılabilecek mi? Biraz daha geniş bakalım:

Yaşananlar ABD ekonomisindeki durgunluğun hatta gerileme işaretlerinin göstergesi. Dolar hegemonyasının tahtı sarsılırken ABD'nin dış açığı kontrol edilemez hale geliyor. Gayri Safi Milli Hasıla ile bireysel gelir arasındaki açık yıllık 3.5 trilyon dolar.

ABD ekonomisinin en büyük finansörü olan Çin, yakın zamana kadar elindeki dolar rezervini azaltmak için radikal adımlar atıyordu. Bir süre önce ABD ekonomisine girmesi beklenen 1 trilyon doların yönünü değiştirdi ve oluşturacağı bu fon ilan dünyanın değişik bölgelerinde enerji ve madencilik alanında yatırımlara gireceğini açıkladı. Aynı Çin, son gelişmelerden o kadar korktu ki, doları dengede tutmak için harekete geçmek zorunda kaldı.

Bankacılık sektöründeki krizi, küresel ekonomik kaos korkusunun ilk işareti olarak görenler var. Bu dönemin para piyasalarındaki üçüncü büyük kriz olacağını söyleyenler var. ABD bankacılık sistemindeki krizin bütün dünyaya yayılacağını, mortgage sistemindeki krizin de başka alanları sıçrayacağını düşünenler var. Mesela, ABD'deki kredi piyasasının 2008'de tamamen kapanacağını söyleyenler var. Şirketlere verilen kredilerin aynı akıbete uğrayabileceği gibi ihtimaller var.

Küresel ekonomik çöküş beklentisi içindeki karamsarlar arasına, George Bush'un Hazine Sekreteri yaptığı Henry M. Paulson bile katıldı. 13 Haziran'da Washington Post gazetesinde ABD'nin ekonomik çöküşünün başladığını ilan eden yazılar yayınlandı. Bu durum; 2. Dünya Savaşı'nın sebebi olarak gösterilen 1930'lardaki krize benzetiliyor ve yeni bir dünya savaşına işaret ediliyor. Hatta ABD içinde olağanüstü şartlar dönemine bile işaret ediliyor. Dünya ekonomisinin şok bir çöküşün kıyısında olduğu, bunun üretim azlığından değil, finansal sistemdeki çılgınlıktan kaynaklandığı vurgulanıyor.

Bize düşen; sıcak para akışı yön değiştirirse, bu dalgalar devam ederse ne yapacağımızı iyi düşünmek olacaktır. Ya da yapabileceğimiz bir şey var mı? Yoksa dünyanın “Finansal Politbüro”su bize nasıl bir kader tayin ederse ona mı razı olacağız?

yenişafak

Bu yazı 960 defa okundu.