0 0 0000

İran krizinde Türkiye AB gibi düşünüyor

İran konusunda istendiği kadar uluslararası camianın dayanışma içinde olması gereğinden söz edilsin, gerçek şu ki bunun gerçekleşmesi olasılığı oldukça zayıf görünüyor. Hatta Atlantik'in "iki yakasının bir araya getirilebileceği" de şüpheli. ABD artık İran'a karşı "yaptırım uygulama aşamasına" gelindiğine inanıyor, "askeri opsiyonu" da bir baskı aracı olarak gündemde tutuyor. Washington bunun için Batı dahil uluslararası camianın "tek vücut" olmasını istiyor. Atlantik ittifakının Avrupa cenahı ise farklı düşünüyor. ABD'nin "nükleer İran" konusundaki kaygılarını paylaşmakla beraber, bırakın askeri seçeneğe, ekonomik yaptırımlara dahi soğuk bakıyor. Farklı nedenlerden ötürü Rusya, Çin ve de Arap dünyası İran'a karşı bu tür tedbirlere başvurulmasına karşı çıkıyor...

Görüş birliği yok

Türkiye'nin tutumu daha çok AB'nin pozisyonuna yakın. Türk yetkililerine göre Türkiye AB'nin bu konuda yaptığı açıklamalara açıkça destek veriyor. Gerçi Ankara da İran'ın nükleer programından kaygı duyuyor ve Tahran'ın uluslararası camianın çağrılarına uymasını istiyor. (Nitekim Türk hükümeti haftaya Ankara'ya gelmesi beklenen İranlı nükleer müzakereci Ali Laricani'ye bu görüşünü tekrarlayacak). Ama Türk yetkililer (geçen hafta ABD Dışişleri Bakanı Rice'a anlatıldığı gibi) Ankara'nın "hareket marjının sınırlı olduğunu" ve bu nedenle İran'a karşı zorlayıcı tedbirlerin alınmasının ters tepebileceğini belirtiyorlar. Türkiye ancak BM'den konsensüs ile bağlayıcı bir karar (örneğin yaptırımlar konusunda) çıkarsa, buna uymak zorunda kalacak. Ama açıkçası böyle bir kararın çıkması olasılığı oldukça zayıf...

İstek de yok...

Hafta sonu katıldığımız "Brüksel Forumu"nda yapılan konuşmalar, Atlantik'in iki yakasındaki "İran çatlağını" açıkça gözlerin önüne serdi. Pozisyonları kısaca şöyle özetleyebiliriz:
ABD'ye göre İran'la aylardır yapılan temaslardan hiçbir sonuç alınmadı. BM Güvenlik Konseyi artık bazı yaptırımlar konusunda karar almalı (başta İranlı yetkililere seyahat yasağı koymak, İran'a yaptırımları durdurmak, İran'ın dışarıdaki fonlarını dondurmak gibi)... Ancak buna herkesin katılması şart. Amerikan yetkilileri şimdi, böyle bir ortak cephe bağlamında Irak savaşı öncesi kullandıkları terimle, "İstekliler Koalisyonu"ndan söz ediyorlar. AB böyle bir eylem planına destek vermiyor. Forum'da konuşan AB'nin dışişleri sorumlusu Javier Solana açıkça "Biz İstekliler Koalisyonu'na katılmaya hazır değiliz" şeklinde konuştu ve Amerikalıların sert tepkisini çekti. Belli ki, Avrupa "İstekliler Koalisyonu"na katılmaya istekli değiller!.. Rusya ve Çin, özellikle petrol ihtiyaçları ve ekonomik bağları açısından, Tahran ile bozuşmak istemiyorlar. Bu yüzden onlar da yaptırım fikrine karşı çıkıyorlar. Arap ülkeleri aslında Ahmedinecad'ın politikalarından endişeli. Forum'da Arap konuşmacıların ifade ettiği şu görüş ilginç: "Arap dünyası için İran'ın nükleer silahlara sahip olmasından çok, bugünkü rejimin kendi ideolojisini bölgeye yaymak ve empoze etmek niyetinden rahatsız ve kaygılı"... Bu farklı tutumlar devam ettikçe, İran krizi karşısında "uluslararası camianın dayanışma" halinde hareket etmesi mümkün mü? Durum öyle olunca da, ABD'nin (yanına alabileceği birkaç "istekli" ile) "tek yanlı bir harekete" geçmesi olasılığı doğmaz mı?

Bu yazı 1,228 defa okundu.